ÖZÜR

LÜ SİGORTALILARIN YAŞLILIK AYLIĞINI HAK ETME ŞARTLARI

 

I- GİRİŞ  

Hizmet akdine tabi olarak çalışan sigortalılardan işe başlamadan önce malûliyetini gerektirecek derecede özrü veya hastalığı bulunanlar ile özrü nedeniyle vergi indiriminden yararlananların yaşlılık aylığını hak etme şartları yasada özel olarak düzenlenmiştir. Ancak söz konusu düzenlemeler 01.10.2008 tarihinden önceki ve sonraki mevzuat hükümlerine göre farklılık oluşturmaktadır.

 

01.10.2008 tarihinden önce ve sora uygulanan mevzuat hükümlerinin oluşturduğu farklılık, sadece emekli aylığını hak etmede aranan prim gün sayısı ile emeklilik yaşına ilişkin değildir. Özürlülük durumunun tespitine ilişkin uygulamada değiştirilmiştir.

 

01.10.2008 tarihinden önce kendi adına ve hesabına bağımsız olarak çalışan özürlü sigortalıların özel hükümler ile yaşlılık aylığını hak etmeleri mümkün değildi. Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile yapılan düzenleme ile 01.10.2008 tarihinden itibaren, bu tarihten önce veya sonra malûliyetlerini gerektirecek derecede özrü veya hastalığı olan ya da meslekte kazanma gücünü en az %40 ve daha yukarı oranda kaybetmiş olan kendi adına ve hesabına bağımsız olarak çalışan sigortalılarda özel hükümlerden yararlanarak yaşlılık aylığını hak edeceklerdir.

   

II- İLK DEFA İŞE BAŞLAMADAN ÖNCE MALÛLİYETİNİ GEREKTİRECEK DERECEDE ÖZRÜ YA DA HASTALIĞI OLAN SİGORTALILAR

 

İlk defa sigortalı olarak işe başlamadan önce malûl sayılmalarını gerektirecek derecede hastalığı ya da özrü olan sigortalıların malûllük aylığından yararlanmaları mümkün değildir. Bu durumda olan sigortalıların özel şartlarda emekli olmalarına imkan sağlanmıştır.

 

Sigortalı olarak ilk defa işe başlamadan önce malûliyetini gerektirecek derecede hastalığı ya da özrü olan sigortalıların emekliliği hak etme şartları, sigortalılıklarının başlangıç tarihlerine göre özel sektörde 01.10.2008 tarihinden, kamuda 15.10.2008 tarihinden önce ve sonra olmasına göre değişmektedir.

 

Hizmet akdine tabi olarak (işçi statüsünde) çalışması nedeniyle sigortalı olanlardan özel sektörde 01.10.2008 tarihinden, kamuda 15.10.2008 tarihinden önce işe başlamış olanlar, yaşları ne olursa olsun en az onbeş yıldan beri sigortalı bulunmaları ve 3600 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmaları halinde emekli aylığını hak etmiş olacaklardır (506 sayılı SSK md.53, 60/c-a, 5510 sayılı SSGSSK geçici md.10).

 

Kendi adına ve hesabına bağımsız olarak çalışması nedeniyle sigortalı sayılanların, 01.10.2008 tarihinden önce tabi oldukları Bağ-Kur Yasası’nda, işe başlamadan önce malûliyetini gerektirecek derecede hastalığı veya özrü bulunanların emekli aylığını özel şartlarda hak etmelerine imkan sağlayacak düzenleme olmadığından, bu nitelikteki bağımsız çalışan sigortalılar, 01.10.2008 tarihinden sonraki özel hükümlere tabi olarak emekli olma hakkını elde edebileceklerdir.

 

Özel sektörde 01.10.2008 tarihinden (dahil) sonra, kamuda 15.10.2008 tarihinde (dahil) sonra ilk defa hizmet akdine tabi olarak (4/a) işe başlayan sigortalılardan, işe başlamadan önce malûliyetini gerektirecek derecede hastalığı veya özrü olanlardan, 31.12.2008 tarihine kadar işe başlamış olanların yaşları ne olursa olsun onbeş yıldan beri sigortalı bulunmaları ve 3700 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmaları halinde emekli aylığını hak edeceklerdir.

 

İlk defa işe, 01.01.2009- 31.12.2009 tarihleri arasında başlayanlar 3800 gün,

 

01.01.2010-31.12.2010 tarihleri arasında başlayanlar 3900 gün

 

01.01.2011 tarihinden sonra başlayanlar ise emekli aylığını hak etmeleri için 3960 gün prim ödeyeceklerdir (5510 sayılı SSGSSK md. 28, geç. md.10).

 

01.10.2008 tarihinden sonra, bu tarihten önce veya sonra işe başlamadan önce malûliyetlerini gerektirecek derecede hastalığı veya özrü bulunan, kendi adına ve hesabına bağımsız olarak çalışan sigortalılar, yaşları ne olura olsun onbeş yıldan beri sigortalı bulunmaları ve 3960 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemeleri halinde emekli aylığını hak edeceklerdir (5510 sayılı SSGSSK md. 28).

 

Sigortalıların işe başlamadan önce malûliyetini gerektirecek derecede hastalığı ya da özrünün olduğu Kurum Sağlık Kurulu’nca tespit edilecektir.

 

Kurum Sağlık Kurulu sigortalının kendisine sevk edildiği tarihteki durumunu değil işe başlamadan önceki çalışma gücü kayıp oranını tespit edecektir.

   

III- EKİM 2008 AYI BAŞINDAN ÖNCE SİGORTALILIKLARI BAŞLAYAN ÖZÜRLÜLERİN EMEKLİ AYLIĞINI HAK ETME ŞARTLARI

 

Özel sektörde 01.10.2008 tarihinden, kamuda 15.10.2008 tarihinden önce ilk defa hizmet akdine tabi çalışmaları nedeniyle sigortalı olanlardan (4/a), çalışma gücünün en az %40’nı kaybetmiş bulunan ve bu nedenle vergi indiriminden yararlanan sigortalıların emekli aylığını hak etme şartları özel hükümler ile düzenlenmiştir (193 sayılı GVK md.31).

 

Yapılan düzenlemede sakatlık, dereceleri dikkate alınarak üç grupta toplanan özürlü sigortalıların, sigortalılık sürelerine göre emeklilik şartları kademeli olarak belirlenmiştir (506 sayılı SSK geçici md. 87).

 

Özürlü sigortalıların işe başlama tarihleri dikkate alınarak sakatlık derecelerine göre emekli aylığını hak etmek için tamamlamaları gereken sigortalılık süreleri ile prim ödeme gün sayıları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

 

 

 

 

 

 

Kaynak: Nergis ŞİMŞEK, Tahsis İşlemleri Eğitim Notu, SGK

   

Yazar: Celal TOZAN*

 

Yaklaşım / Ekim 2009 / Sayı: 202