I- GİRİŞ

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun uygulanmaya başlanmasından sonra tahsis mevzuatı işlemlerinde mevzuatın yeterince kavranılamamasından kaynaklanan sıkıntılar yaşanmaktadır. Tahsis mevzuatının uygulamasına ilişkin karşılaşılan sorunlarla ilgili olarak yapılacak işlemler 2009/114 sayılı SGK Genelgesi’nde açıklanmıştır. Yazımızda 4/1-b (Bağ-Kur) kapsamında hizmeti olanların emeklilik işlemlerinde problem yaşamamaları için dikkat etmesi gereken konular örnekler vermek suretiyle açıklanacaktır.

II- 4/1-b (BAĞKUR) HİZMETLERİYLE AYLIK BAĞLANMA İŞLEMLERİNDE ÖZELLİK ARZ EDEN DURUMLAR

5510 sayılı Kanun’un yürürlük tarihinden sonra malûllük veya yaşlılık aylığı talebinde bulunan veya ölen 4/1-b sigortalıları ile bunların hak sahiplerineaylık bağlama işlemlerinin yapılabilmesi için sigortalının genel sağlık sigortası primleri dahil, prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması gerekmektedir. Buna göre, 5510 sayılı Kanun’un yürürlük tarihinden sonra ölen veya tahsis talebinde bulunan sigortalılardan; 4/1-b kapsamında hizmetleri bulunanların, tahsis talebinde bulunmaları halinde bunlar hakkında aşağıda açıklandığı şekilde işlem yapılacaktır.

A- 4/1-b KAPSAMINDA AYLIK BAĞLANMASINA HAK KAZANIP TİCARİ FAALİYETİNE SON VERDİĞİNİ BEYAN EDENLER

* Yaşlılık aylığı bağlanması talebinde bulunan ve faaliyetini sona erdirdiğini beyan eden 4/1-b sigortalısının aylığı, tahsis talep tarihine kadar genel sağlık sigortası dahil prim ve prime ilişkin her türlü borcunu ödemesi ve tahsis talebinde bulunması şartıyla bağlanacaktır.

Örnek-1: Sigortalı (A), 4/1-b kapsamında aylığa hak kazanma koşullarını yerine getirerek 26.02.2009 tarihinde tahsis talebinde bulunmuştur. Sigortalı faaliyetine 31.12.2008 tarihinde son vermiş olmakla birlikte talep tarihi itibariyle prim borcu bulunmaktadır. Bu durumda sigortalının talebi prim borcunun bulunması nedeniyle reddedilecek ve sigortalı prim borcunu ödeyip yeniden talepte bulunması halinde tarafına aylık bağlanacağı hususunda bilgilendirilecektir.

* Tahsis talep tarihinde prim borcunun bulunması nedeniyle talebi reddedilen sigortalıdan, prim borçlarını ödemesini müteakip tekrar tahsis talep dilekçesi alınarak yeni talep dilekçesine göre aylığı bağlanacaktır.

Örnek-2: Örnek 1’deki sigortalı prim borcunu 05.03.2009 tarihinde ödeyerek 06.03.2009 tarihinde tahsis talebinde bulunmuştur. Bu durumda sigortalıya tahsis talebinde bulunduğu tarihi takip eden aybaşından 01.04.2009 tarihi itibariyle aylık bağlanacaktır.

B- 3201 SAYILI KANUN’A GÖRE YURT DIŞI BORÇLANMASI YAPMIŞ OLANLAR HARİÇ OLMAK ÜZERE 4/1-b KAPSAMINDA AYLIK BAĞLANMASINA HAK KAZANIP TİCARİ FAALİYETİNE DEVAM EDECEĞİNİ BEYAN EDENLER

* Ticari faaliyetine devam edeceğini belirterek tahsis talebinde bulunan 4/1-b sigortalısının tahsis talebinde bulunduğu tarihte prim ve prime ilişkin her türlü borcunun ödenmiş olması gerekmekte olup, talep tarihinde prim borcunun bulunması halinde talebi, bu durum sigortalıya bildirilmek suretiyle reddedilecektir. Ancak, sigortalının faaliyetinin devam etmesi nedeniyle yeni talep tarihine kadar zorunlu sigorta kapsamında geçen hizmetlerine ait prim borçlarının da tahsis talep tarihinde ödenmiş olması gerekmektedir. Söz konusu hizmet süreleri aylığın hesabında dikkate alınacaktır.

Örnek-1: Sigortalı 30.12.2008 tarihinde ticari faaliyetine devam edeceğini beyan ederek tahsis talebinde bulunmuş olup, talep tarihinde prim borcunun bulunması nedeniyle talebi reddedilmiştir. Sigortalı faaliyetine devam ederek prim borcunu 07.02.2009 tarihinde ödeyerek aynı gün tahsis talebinde bulunmuştur. Sigortalının ilk tahsis talebinde bulunduğu 30.12.2008 ile yeni talep tarihi olan 07.02.2009 arasında geçen hizmetleri dikkate alınarak aylık bağlama işlemi yapılacaktır.

Bu örnekte dikkat edilmesi gereken husus sigortalının ikinci talebine kadar geçen sürelerin de dikkate alınacağıdır. Tahsis talebinde bulunan kişi ikinci tahsis talebine kadar geçen sürede son yedi yıl içinde 1.260 günden fazla 4/1-b’li olarak prim ödemiş ise artık 4/1-b kapsamında emekli olmak zorunda kalacaktır.

* Ticari faaliyetine devam ederken 4/1-b kapsamında borcunu ödeyerek borcunu ödediği gün tahsis talebinde bulunan sigortalılara talep tarihlerini takip eden aybaşından itibaren aylık bağlanacaktır. Ancak, bunlardan tahsis talep tarihi ile aylık başlangıç tarihi arası ve sonrasında sosyal güvenlik destek primi kesilecektir. Aylık başlangıç tarihine kadar geçen süre için sosyal güvenlik destek primi tahakkuku aylık başlangıç tarihinde tespit edilen aylığın miktarına göre belirlenecektir. Aylıkların geç bağlanması nedeniyle yasal sürede tahsil edilemeyen sosyal güvenlik destek prim borçları için gecikme cezası ve gecikme zammı tahakkuk ettirilmeyecektir. Ancak, 3201 sayılı Kanun’a göre borçlanarak 4/1-b kapsamında aylık bağlananlar hakkında sosyal güvenlik destek primi hükümleri uygulanmayacaktır.

Örnek-2: Örnek 1’deki sigortalıdan borcunu ödediği ve tahsis talebinde bulunduğu 07.02.2009 tarihi ile aylık başlangıç tarihi olan 01.03.2009 arasında sosyal güvenlik destek primi uygulanacak olup, 22 günlük sosyal güvenlik destek primi sigortalının 2009 yılı Mart aylığı miktarı esas alınmak suretiyle % 13 oranında kesinti yapılacaktır.

C- 4/1-a (SSK) KAPSAMINDA AYLIK BAĞLANMASINA HAK KAZANIP 4/1-b KAPSAMINDA HİZMETİ BULUNANLARDAN FAALİYETİ SONA ERENLER

* Sigortalılardan 4/1-b kapsamında hizmeti bulunmakla birlikte 2829 sayılı Kanun’a göre aylığın bağlanacağı sigortalılık halinin 4/1-a (SSK) olması durumunda, tahsis talep tarihine göre aylık bağlanabilmesi için 4/1-b kapsamında prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması gerekmektedir. Sigortalının 4/1-b kapsamındaki hizmetlerine ilişkin prim ve prime ilişkin her türlü borçlarını ödemeden tahsis talebinde bulunması halinde, sigortalıya bilgi verilerek tahsis talebi borçlarını ödediği tarih itibarıyla geçerli sayılacağından yeni bir tahsis talep belgesi alınmadan aylık, borcun ödendiği tarihi takip eden aybaşından başlatılacaktır. Bu sigortalıların aylığa hak kazanma koşullarının değerlendirilmesinde, borcu ödedikleri tarih tahsis talebi olarak kabul edilecek ve bu tarih itibariyle yapılacaktır.

Örnek-1: Sigortalının 01.04.1981-09.01.2009 süresinde 5.300 gün 4/1-a, 01.01.1995-20.11.1999 süresinde 560 gün 4/1-b kapsamında hizmeti bulunmaktadır. Sigortalı 09.01.2009 tarihinde yaşlılık sigortasından tahsis talebinde bulunmuş olup, talep tarihinde 560 günlük 4/1-b kapsamındaki hizmetine ilişkin borcu bulunmaktadır. Sigortalıya prim borcunun bulunması nedeniyle aylık bağlanamayacağı bildirilmiş ve sigortalı 18.02.2009 tarihinde prim borcunu ödemiştir. Bu durumda, sigortalının tahsis talebi borçlarını ödediği tarih itibariyle geçerli sayılacağından, bu tarih itibariyle durumu yeniden değerlendirilerek, yaşlılık aylığı bu tarihi takip eden aybaşından yani 01.03.2009 tarihinden itibaren başlatılacaktır. Sigortalının en son çalıştığı işyerinin 4/1-a kapsamında kamu işyeri olması halinde, aylık başlangıç tarihi 15.03.2009 olacaktır.

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu yürürlüğe girmeden evvel, Bağ-Kur ve SSK günleri ile SSK’dan emekli olacak olan kişilerin Bağ-Kur’a borcunun olup olmamasının önemi yoktu. Primi ödenmemiş dahi olsa Bağ-Kur sigortalılık günleri ve SSK hizmet süresi ile SSK’dan emekli olma şartları tamamlanmış olanlar, SSK’ya emeklilik dilekçesi verebiliyorlardı. SSK, Bağ-Kur’dan hizmetleri istediğinde, Bağ-Kur borçlar ödeninceye kadar hizmet bildirmiyor ama borç kaç yıl sonra ödenirse ödensin ödeme anında hizmetler SSK’ya bildiriliyor ve SSK’da ilk başvuru anından itibaren ilgiliye tüm birikmiş aylıklarını ödüyordu. Ancak yukarıda da belirtildiği üzere 5510 sayılı Kanun ile birlikte 4/1-a sigortalısı olarak tahsis talep tarihine göre aylık bağlanabilmesi için 4/1-b kapsamında prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması gerekmektedir. Bu durum çok sayıda mağduriyetlere yol açmaktadır.

* 4/1-b hizmetleri dikkate alınmak suretiyle 4/1-a kapsamında tarafına aylık bağlanacak sigortalıların tahsis talep tarihinde sadece 4/1-a hizmetleriyle aylığa hak kazanmış olmaları aylığın tahsis talep tarihini takip eden aybaşından itibaren bağlanması için yeterli koşul olmayıp, talep tarihinde 4/1-b kapsamında prim borçlarının bulunması bunların aylık başlangıç tarihini değiştirecektir.

Örnek-2: Örnek 1’deki sigortalının talep tarihinde 5.300 gün 4/1-a kapsamında hizmeti bulunmakta ve sadece bu hizmetlerle aylığa hak kazanmakla birlikte, 4/1-b hizmetlerine ilişkin prim borcunun bulunması ve borcunu talepten sonraki bir tarihte ödemesi nedeniyle aylık başlangıcı borcun ödendiği tarihe göre 01.03.2009 olarak değişecektir.

* Söz konusu sigortalıların aylık başlangıç tarihleri 4/1-b hizmetlerine ilişkin borçların ödendiği tarihe göre değişmekle birlikte bunların aylığa hak kazanma koşullarını yerine getirip getirmediklerinin tespiti tahsis talep tarihi itibariyle yapılacaktır.

* İsteğe bağlı sigortalı iken 4/1-a kapsamında tarafına aylık bağlanacak sigortalılar hakkında da bu bölümdeki hükümler uygulanacaktır.

D- 3201 SAYILI KANUN’A GÖRE YURT DIŞI BORÇLANMASI YAPMIŞ OLANLAR HARİÇ OLMAK ÜZERE 4/1-a KAPSAMINDA AYLIK BAĞLANMASINA HAK KAZANIP 4/1-b KAPSAMINDA HİZMETİ BULUNANLARDAN TİCARİ FAALİYETİNE DEVAM EDENLER

* 4/1-b kapsamında ticari faaliyetine devam edeceğini belirterek tahsis talebinde bulunan ve tarafına 4/1-a kapsamında aylık bağlanacak sigortalıların tahsis talebinde bulunduğu tarihte 4/1-b kapsamında geçen hizmetleri için prim ve prime ilişkin borcunun bulunmaması gerekmektedir. Bu şekilde talep tarihinde prim borcu olmayan sigortalıların aylıkları talep tarihini takip eden aybaşından başlatılacaktır. Ancak, bunlardan tahsis talep tarihi ile aylık başlangıç tarihi arası ve sonrasında sosyal güvenlik destek primi kesilecektir. Aylık başlangıç tarihine kadar geçen süre için sosyal güvenlik destek primi tahakkuku aylık başlangıç tarihinde tespit edilen aylığın miktarına göre belirlenecektir. Aylıkların geç bağlanması nedeniyle yasal sürede tahsil edilemeyen destek prim borçları için gecikme cezası ve gecikme zammı tahakkuk ettirilmeyecektir.

Örnek-1: Sigortalı 01.01.1992-31.12.2007 süresinde 4/1-a kapsamında çalışmış olup, 01.01.2008 tarihinden itibaren de 4/1-b kapsamında sigortalılığı devam ederken 23.04.2009 tarihinde prim borcunu ödeyerek aynı gün tahsis talebinde bulunmuştur. Sigortalıya talebini takip eden aybaşından 01.05.2009 tarihinden itibaren aylık bağlanacaktır. Sigortalı hakkında tahsis talebinde bulunduğu 23.04.2009 tarihi ile aylık başlangıç tarihi 01.05.2009 tarihleri arasında sosyal güvenlik destek primi uygulanacak olup, 8 günlük sosyal güvenlik destek primi sigortalının 2009 yılı Mayıs aylığı miktarı esas alınmak suretiyle % 13 oranında kesinti yapılacaktır.

* Söz konusu sigortalıların tahsis talebinde bulunduğu tarihte 4/1-b kapsamında prim borçlarının bulunması durumunda, aylık bağlama işlemi yapılmayacak ve sigortalılara prim borcunun bulunması nedeniyle aylık bağlama işleminin yapılamadığı, prim borçlarını ödedikleri tarihi takip eden aybaşından itibaren aylıklarının bağlanacağı yönünde bilgi verilecektir. Bunların prim borçlarını ödedikleri tarihe kadar 4/1-b kapsamında zorunlu sigortalılıkları devam ettirilecek ve söz konusu hizmet süreleri dikkate alınarak borcunu ödediği tarihte tahsis talebinde bulunmuş gibi kabul edilerek bu tarih itibariyle durumu (gerek aylığa hak kazanma gerekse 5510 sayılı Kanun’un geçici 2. maddesinin son fıkrası gereğince aylığın bağlanacağı sigortalılık hali) yeniden değerlendirilecektir. Yine bu sigortalılar da borçlarını ödedikleri tarih ile aylık başlangıç tarihleri arasında ve sonrasında sosyal güvenlik destek primine tabi tutulacaktır.

Örnek-2: Örnek 1’deki sigortalının tahsis talebinde bulunduğu 23.04.2009 tarihinde 4/1-b hizmetlerine ilişkin prim borcunu ödemediği ve borçlarını 11.05.2009 tarihinde ödediği varsayılırsa, sigortalının bu defa 4/1-b kapsamındaki hizmetleri 11.05.2009 tarihine kadar dikkate alınacak ve yeni bir talep alınmaksızın borcunu ödediği tarihte aylığa hak kazanma koşulları ile aylık bağlanacak sigortalılık hali yeniden değerlendirilecektir. Bu koşullarda bir değişiklik olmaması durumunda aylığı 11.05.2009 tarihini takip eden aybaşından itibaren bağlanacak ve sigortalı 11.05.2009 ila 01.06.2009 süresinde sosyal güvenlik destek primine tabi tutulacaktır. 20 günlük sosyal güvenlik destek primi sigortalının 2009/Haziran aylığı miktarı esas alınmak suretiyle % 13 oranında kesinti yapılacaktır. Aylık başlangıç tarihinden itibaren de aylıklarından sosyal güvenlik destek primi kesintisi yapılmaya devam edecektir.

E- EN SON 4/1-b KAPSAMINDA İKEN ÖLEN SİGORTALILAR

* 5510 sayılı Kanun’un yürürlük tarihinden sonra ölen sigortalının ölüm tarihinde prim borçlarının bulunması halinde, hak sahiplerine prim borçlarını ödemeden aylık bağlama işlemi yapılmayacak ve ölüm aylığı prim borçlarını ödedikleri tarihi takip eden aybaşından itibaren başlatılacaktır. Sigortalıların ölüm tarihinde 1800 günden fazla primi ödenmiş süresinin bulunması aylıkların ölüm tarihini takip eden aybaşından itibaren başlatılması için yeterli sayılmayacaktır.

Örnek-1: Sigortalı 12.03.2009 tarihinde vefat etmiş olup öldüğü tarihte 4300 gün hizmeti bulunmakla birlikte prim borcu da bulunmaktadır. Hak sahipleri 20.05.2009 tarihinde prim borçlarını ödemişlerdir. Bu durumda hak sahiplerine borcu ödedikleri tarihi takip eden aybaşı olan 01.06.2009 tarihi itibariyle aylık bağlanacaktır.

* 4/1-b kapsamında ticari faaliyetine devam edeceğini belirterek 4/1-a kapsamında yaşlılık sigortasından tahsis talebinde bulunan ve talep tarihinde prim borçlarının bulunması nedeniyle aylık bağlama işlemi sonuçlandıramayan sigortalıların borçlarını ödemeden vefat etmeleri halinde, bunların 4/1-b kapsamındaki sigortalılıkları ölüm nedeniyle sona ereceğinden;

– Ölüm tarihine kadar hizmetlerinin dikkate alınması,

– Ölüm sigortasında son sigortalılık haline göre aylık bağlanacağından ve bu durumda iken ölen sigortalıların faaliyetlerinin devam etmesi nedeniyle son sigortalılık halinin 4/1-b olduğu,

– Bunların hak sahiplerinin prim borçlarını ödemesi koşuluyla prim borçlarının ödendiği tarihi takip eden aybaşından itibaren 4/1-b kapsamında ölüm aylığı bağlanması

gerekmektedir.

III- SONUÇ

01.10.2008 tarihinden sonra malûllük veya yaşlılık aylığı talebinde bulunan veya ölen 4/1-b sigortalılarıile bunların hak sahiplerine aylık bağlama işlemlerinin yapılabilmesi için sigortalının genel sağlık sigortası primleri dahil, prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması gerekmektedir. Bunun yanında sigortalılardan 4/1-b kapsamında hizmeti bulunmakla birlikte 2829 sayılı Kanun’a göre aylığın bağlanacağı sigortalılık halinin 4/1-a (SSK) olması durumunda, tahsis talep tarihine göre aylık bağlanabilmesi için 4/1-b kapsamında prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması gerekmektedir. Oysa 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu yürürlüğe girmeden evvel, Bağ-Kur ve SSK günleri ile SSK’dan emekli olacak olan kişilerin Bağ-Kur’a borcunun olup olmamasının önemi yoktu. Primi ödenmemiş dahi olsa Bağ-Kur sigortalılık günleri ve SSK hizmet süresi ile SSK’dan emekli olma şartları tamamlanmış olanlar, SSK’ya emeklilik dilekçesi verebiliyorlardı. Bu durum çok sayıda mağduriyetlere yol açtığı için sigortalıların emeklilik işlemleri aşamasında 4/1-b kapsamında borçlarının olup olmadığına dikkat etmeleri gerekmektedir.                                     

__

Yazar:Murat ÜNLÜ*