I- GİRİŞ

 

Genel sağlık sigortası uygulamasının bir bütün olarak 1 Ekim 2008 tarihi itibariyle yürürlüğe girmesi tartışmaları da beraberinde getirdi. Öyle ki, kapsamdaki tüm genel sağlık sigortalıları açısından genel sağlık sigortası prim gün sayısının her ay 30 tam gün olması gerektiği şeklindeki genel bir kabul bile oluştu. Oysa durum tam da böyle değil!…

Yazımızda özellikle bu konuyu tartışmaya çalıştık. Kimler açısından böyle bir zorunluluğun bulunduğunu ortaya koyarken, özellikle istirahatli, ücretsiz izinli, puantaj kaydı vb. sebeplerle ay içerisinde 30 günün altında bildirimi yapılan genel sağlık sigortalıları açısından genel sağlık sigortası gün sayılarını 30 güne tamamlamak gibi bir zorunluluklarının bulunmadığını açıklamaya çalıştık.

 

II- KİMLER GENEL SAĞLIK SİGORTALISI?

5510 sayılı Kanun uygulamasında kimlerin genel sağlık sigortalısı sayıldıklarına değindikten sonra açıklamalarımıza geçmenin uygun olacağını düşünmekteyiz. Tekrar pahasına olsa da evvela, 5510 sayılı Kanun’un 60. maddesi birinci fıkrasında genel sağlık sigortalısı sayılanları aşağıya alalım:

İkametgahı Türkiye’de olan kişilerden;

a) 4. maddenin birinci fıkrasının;

1) (a) ve (c) bentleri gereğince sigortalı sayılan kişiler,

2) (b) bendi gereğince sigortalı sayılan kişiler,

b) İsteğe bağlı sigortalı olan kişiler,

c) Yukarıdaki (a) ve (b) bentlerine göre sigortalı sayılmayanlardan;

1) Harcamaları, taşınır ve taşınmazları ile bunlardan doğan hakları da dikkate alınarak, Kurumca belirlenecek test yöntemleri ve veriler kullanılarak tespit edilecek aile içindeki geliri kişi başına düşen aylık tutarı asgari ücretin üçte birinden az olan vatandaşlar,

2) Vatansızlar ve sığınmacılar,

3) 01.07.1976 tarihli ve 2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun hükümlerine göre aylık alan kişiler,

4) 24.02.1968 tarihli ve 1005 sayılı İstiklal Madalyası Verilmiş Bulunanlara Vatani Hizmet Tertibinden Şeref Aylığı Bağlanması Hakkında Kanun hükümlerine göre şeref aylığı alan kişiler,

5) 28.05.1986 tarihli ve 3292 sayılı Vatani Hizmet Tertibi Aylıklarının Bağlanması Hakkında Kanun hükümlerine göre aylık alan kişiler,

6) 03.11.1980 tarihli ve 2330 sayılı Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanun hükümlerine göre aylık alan kişiler,

7) 24.05.1983 tarihli ve 2828 sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu hükümlerine göre korunma, bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinden ücretsiz faydalanan kişiler,

8) Harp malûllüğü aylığı alanlar ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamında aylık alanlar,

9) 18.03.1924 tarihli ve 442 sayılı Köy Kanunu’nun 74. maddesinin ikinci fıkrasına göre görevlendirilen kişiler ile aynı Kanun’un ek 16. maddesine göre aylık alan kişiler,

10) 24.06.2008 tarihli ve 5774 sayılı Başarılı Sporculara Aylık Bağlanması ile Devlet Sporcusu Unvanı Verilmesi Hakkında Kanun hükümlerine göre aylık alan kişiler,

d) Mütekabiliyet esası da dikkate alınmak şartıyla, oturma izni almış yabancı ülke vatandaşlarından yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında sigortalı olmayan kişiler,

e) 25.08.1999 tarihli ve 4447 sayılı Kanun gereğince işsizlik ödeneği ve ilgili kanunları gereğince kısa çalışma ödeneğinden yararlandırılan kişiler,

f) Bu Kanun veya bu Kanundan önce yürürlükte bulunan sosyal güvenlik kanunlarına göre gelir veya aylık alan kişiler,

g) Yukarıdaki bentlerin dışında kalan ve başka bir ülkede sağlık sigortasından yararlanma hakkı bulunmayan vatandaşlar,

genel sağlık sigortalısı sayılır.

 

III- SAĞLIK HİZMETLERİNDEN YARARLANMA ŞARTLARI

Yukarıda sayılan genel sağlık sigortalıları ile bunların bakmakla yükümlü oldukları kimselerin (sağlık hak sahipleri) Sosyal Güvenlik Kurumunca (SGK) finanse edilen sağlık hizmetlerinden yararlanabilmeleri, belli şartlara bağlanmıştır. Bu şartların en başta geleni de belli bir genel sağlık sigortası prim gün sayısının olmasıdır. Şüphesiz buna ek koşullar da vardır. Ancak, biz bir sınırlama yaparak sadece bildirilmesi ve/veya ödenmesi gereken genel sağlık sigortası prim gün sayısı üzerinde duracağız.

Aşağıda, 5510 sayılı Kanun’un 67. maddesi birinci fıkrasında aranan şartlara yer verilmiştir. Buna göre;

a) 60. maddenin birinci fıkrasının (c) ve (f) bentleri hariç diğer bentleri gereği genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin, sağlık hizmeti sunucusuna başvurduğu tarihten önceki son bir yıl içinde toplam 30 gün genel sağlık sigortası prim ödeme gün sayısının olması (1),

b) 60. maddenin birinci fıkrasının (a) bendinin (2) numaralı alt bendi ile (g) bendine tabi olan genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin yukarıdaki bentte sayılan şartla birlikte, sağlık hizmeti sunucusuna başvurduğu tarihte 60 günden fazla prim ve prime ilişkin her türlü borcunun bulunmaması,

c) 60. maddenin birinci fıkrasının (b) ve (d) bentlerine tabi olan genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin yukarıdaki bentlerde sayılan şartla birlikte, sağlık hizmeti sunucusuna başvurduğu tarihte prim ve prime ilişkin her türlü borcunun bulunmaması,

şarttır.

 

IV- HER AY 30 TAM GÜN GENEL SAĞLIK SİGORTASI PRİMİ ÖDENMESİ ZORUNLU OLANLAR

5510 sayılı Kanun’un 88. maddesi üçüncü fıkrasına göre; Kanun’un 60. maddesinin birinci fıkrasının (b), (c), (d) ve (g) bentleri gereği genel sağlık sigortalısı sayılanlar için, her ay otuz tam gün genel sağlık sigortası primi ödenmesi zorunludur. Şu kadar ki, 60. maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında genel sağlık sigortalısı olanların aynı ay içinde zorunlu sigorta kapsamında prim ödeme gün sayısı bulunması halinde, ayın kalan günleri için isteğe bağlı sigorta gün sayısı kadar genel sağlık sigortası primi ödenir.

Yani,

·   İsteğe bağlı sigortalılar,

·   Yukarıda yer verildiği üzere, ‘zorunlu sosyal sigortalı ve isteğe bağlı sigortalı sayılmayıp sosyal yardım ve hizmet kapsamında aylık bağlanan/hizmet alan’ kişiler,

·   Mütekabiliyet esası da dikkate alınmak şartıyla, oturma izni almış yabancı ülke vatandaşlarından yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında sigortalı olmayan kişiler,

·   60. maddesinin birinci fıkrası -a, b, c, d, e ve f-  bentlerinin dışında kalan ve başka bir ülkede sağlık sigortasından yararlanma hakkı bulunmayan vatandaşlar,

için her ay otuz tam gün genel sağlık sigortası primi ödenmesi zorunluluğu bulunmaktadır.

Bunlardan isteğe bağlı sigortalı olanların aynı ay içinde zorunlu sigorta kapsamında prim ödeme gün sayıları bulunması halinde, ayın kalan günleri için isteğe bağlı sigorta gün sayısı kadar genel sağlık sigortası primi ödenmesi de gerekecektir. Şu halde, isteğe bağlı sigortalının ay içerisinde diyelim 4/a statüsünde 5 gün zorunlu sigorta gün sayısı var ise, ayın geri kalan 25 günü için de doğal olarak genel sağlık sigortası primi ödenecektir. Keza, %32 olan isteğe bağlı sigorta primi; %20’si uzun vadeli sigorta kolları primi, %12’si de genel sağlık sigortası priminden oluşmaktadır.

Öte yandan, 5510 sayılı Kanun’un 88. maddesi sekizinci fıkrası uyarınca da, 4. maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayılanların (60. maddenin birinci fıkrasının (a) bendinin (2) numaralı alt bendi kapsamında genel sağlık sigortalısı olanların), her ay için otuz tam gün prim ödemesi zorunludur.

Yani,

·   Köy veya mahalle muhtarı seçilenler ile hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan;

1) Ticari kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar,

2) Gelir vergisinden muaf olup esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olanlar,

3) Kollektif şirketlerin ortakları,

4) Limited şirketlerin ortakları,

5) Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları,

6) Adi komandit şirketlerin komandite ve komanditer ortakları,

7) Donatma iştirakleri ortakları,

8) Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları,

9) Tarımsal faaliyette bulunanlar,

·   10.07.1953 tarihli ve 6132 sayılı At Yarışları Hakkında Kanun’a tabi jokey ve antrenörler.

5510 sayılı Kanun’un 60. maddesinin birinci fıkrasının (e) ve (f) bentlerinde belirtilen genel sağlık sigortalıları açısından ise durum biraz farklıdır. Şöyle ki; Kanun’un 60. maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi kapsamında olup, 4447 sayılı Kanun gereğince işsizlik ödeneği ve ilgili kanunları gereğince kısa çalışma ödeneğinden yararlandırılan kişilerin, İŞKUR tarafından her aya ait genel sağlık sigortası primlerinin ilgili ayı takip eden ayın sonuna kadar –belirtilen süreler boyunca– Kuruma ödeneceği 5510 sayılı Kanun’un 88. maddesi onuncu fıkrası gereğince zorunlu tutulmuştur.

Kanun’un 60. maddesinin birinci fıkrasının (f) bendi kapsamındaki gelir ve aylık alan genel sağlık sigortalılarının ayrıca genel sağlık sigortası pimi ödemeleri ise söz konusu değildir. Ancak, 5510 sayılı Kanun’un 60. maddesinin ikinci fıkrası gereğince; ‘…Birinci fıkranın (f) bendi kapsamında gelir alması nedeniylegenel sağlık sigortalısı sayılanlar, aynı zamanda diğer bentler gereği de genel sağlık sigortalısı sayılması halinde (f) bendi dışındaki bentler kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılır.’ Dolayısıyla uğradıkları iş kazası sebebiyle gelir bağlanmış olan Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamındaki sosyal sigortalılar ya da bunların iş kazası sonucu ölümleri üzerine ölüm geliri bağlanmış hak sahiplerinin, Kanun’un 60. maddesinin birinci fıkrasının diğer bentleri kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılmaları halinde (f) bendi dışındaki bentler kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılacakları hüküm altına alınmıştır (2).

Şu halde; 5510 sayılı Kanun’un 67. maddesinin birinci fıkrası uyarınca, 60. maddenin birinci fıkrasının (c) ve (f) bentleri hariç diğer bentleri gereği (60. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi yani 4/a, 4/b ve 4/c’liler dahil) genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin, sağlık hizmeti sunucusuna başvurduğu tarihten önceki son bir yıl içinde toplam 30 gün genel sağlık sigortası prim ödeme gün sayısının olması, sağlık hizmeti alabilmeleri için yeterli sayılmıştır. Bu temel şarta ek olarak, Kanun’un 67. maddesinde yer verildiği üzere 60 günden fazla prim ve prime ilişkin her türlü borcunun bulunmaması şartı ile prim ve prime ilişkin her türlü borcunun bulunmaması şartlarını da taşıması gereken genel sağlık sigortalıları da bulunmaktadır.

Bunlara ek olarak, 5510 sayılı Kanun’un 4.maddesi birinci fıkrasının (c) bendi (60. maddenin birinci fıkrasının (a) bendinin (1) numaralı alt bendi kapsamında genel sağlık sigortalısı olanlardan) kapsamında sigortalı olanlar için de, bir durumda, son bir yıl içinde toplam 30 gün genel sağlık sigortası prim ödeme gün sayısının olması şartı aranmamaktadır. Şöyle ki; 5510 sayılı Kanunun 45.maddesi dördüncü fıkrası gereğince, 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında sigortalı sayılanlardan, ilgili kanunları gereğince kullandıkları aylıksız izin sürelerinin bitiminden sonra göreve başlayanlar ile göreve başlaması için tanınan süreler ile bir yıl ve daha az süreyle aylıksız izne ayrılanların aylıksız izin sürelerinde bu Kanun’un 67. maddesinde aranan 30 günlük prim ödeme şartı aranmaz.

 

V- HİZMET AKDİ İLE ÇALIŞAN SİGORTALILARIN ÖZEL DURUMU

Yukarıda yer verildiği üzere, 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki zorunlu sigortalıların tümünün genel sağlık sigortası prim gün sayılarının her ay 30 tam gün üzerinden bildirilmesini zorunlu kılan bir kanun hükmü bulunmamaktadır. Dahası, bunlar için var olan genelleme 5510 sayılı Kanun’un 67. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde yer almış bulunmaktadır. O da, sağlık hizmeti sunucusuna başvurdukları tarihten önceki son bir yıl içinde toplam 30 gün genel sağlık sigortası prim ödeme gün sayısının olmasının yeterli sayılmış olmasıdır.

Ancak, 5510 sayılı Kanun’un 88. maddesinin dördüncü fıkrasında bunun istisnalarına yer verilmiştir. Yani, 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki zorunlu sigortalı olmakla birlikte, hizmet akdi ile çalışanların sadece bir kısmı için böyle bir zorunluluğa yer verilmiştir.

 

VI- AY İÇERİSİNDE 30 GÜNDEN AZ ÇALIŞAN SİGORTALILAR

A- KISMİ SÜRELİ ÇALIŞANLAR İLE EV HİZMETLERİNDE AY İÇERİSİNDE 30 GÜNDEN AZ ÇALIŞAN SİGORTALILAR AÇISINDAN

5510 sayılı Kanun’un 88. maddesinin dördüncü fıkrasına göre; 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı olmakla birlikte, 4857 sayılı Kanun’un 13 ve 14. maddelerine göre kısmi süreli veya çağrı üzerine çalışanlar (ki bu da kısmi çalışmanın bir türüdür) ile bu Kanun’a göre ev hizmetlerinde ay içerisinde 30 günden az çalışan sigortalılar için eksik günlerine ait genel sağlık sigortası primlerinin 30 güne tamamlanması zorunludur. Bu durumda olan sigortalıların eksik günlerine ilişkin genel sağlık sigortası primleri, 60. maddenin birinci fıkrasının (c) bendinin (1) numaralı alt bendi veya (g) bendi kapsamında ödenir. Kamu idaresine ait işyerlerinde çalıştırılan sigortalıların iş sözleşmesinin askıda kaldığı aylara ait genel sağlık sigortası primi, 82. maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazancın alt sınırının 30 günlük tutarı üzerinden ilgili kamu idaresince ödenir.

Anlaşılacağı üzere, ay içinde 30 günün altında bildirilenlerden, sadece kısmi süreli çalışanlar ile ev hizmetlerinde 30 günden az çalışan Kanun’un 4/a kapsamındaki zorunlu sigortalıların eksik günlerine ait genel sağlık sigortası primlerini 30 güne tamamlamaları zorunlu kılınmıştır. Aşağıda açıklanacağı üzere, diğer nedenlerle 30 günün altında bildirilen 4/a kapsamındaki genel sağlık sigortalıları için böyle bir zorunluluk söz konusu değildir. Sadece, kamu idaresine ait işyerlerinde çalışan 4/a kapsamındaki sigortalıların iş sözleşmelerinin askıda kaldığı (geçici süreli askerlik, hastalık, gebelik ve doğum, grev ve lokavt, gözaltına alınma ve tutukluluk gibi) aylara ilişkin genel sağlık sigortası primleri, prime esas kazancın alt sınırının 30 katı üzerinden yine ilgili kamu idaresi işverenliğince Kuruma ödenecektir.

5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında kısmi süreli çalışanlar ile ev hizmetlerinde ay içerisinde 30 günden az çalışan sigortalılar, eksik günlerine ait genel sağlık sigortası primlerini, 60. maddenin birinci fıkrasının (c) bendinin (1) numaralı alt bendi veya (g) bendi kapsamında ödemek suretiyle 30 güne tamamlayacaklardır. Yoksa kendisi için bildirilen sigorta primine esas kazanç üzerinden %12 genel sağlık sigortası priminin ödenmesi söz konusu olmayacaktır. (Belirtelim ki; sadece genel sağlık sigortasına tabi olanlar için genel sağlık sigortası prim oranı Kanun’un 81. maddesinin birinci fıkrasının (f) bendi uyarınca %12’dir). 5510 sayılı Kanun’un 80. maddesinin birinci fıkrasının (i) bendine göre ise, bu kapsamdakilerin eksik günlerine ait genel sağlık sigortası primleri, eksik çalışma süreleri dikkate alınmak suretiyle hesaplanır.

Örneğin; 2008/Aralık ayı için 20 gün ve 500 YTL sigorta primine esas kazanç üzerinden bildirimi (sosyal sigorta+genel sağlık sigortası) yapılan 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesi birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında kısmi süreli olarak çalışan sigortalının, genel sağlık sigortası primlerini 30 güne tamamlamak için 10 günlük daha genel sağlık sigortası primi ödemesi gerekmektedir. Bu 10 günlük genel sağlık sigortası primi ise 60. maddenin birinci fıkrasının (c) bendinin (1) numaralı alt bendi veya (g) bendi kapsamında ödeneceği için prime esas kazancın tespiti gerekecektir.

Sigortalı, 60. maddenin birinci fıkrasının (g) bendine göre genel sağlık sigortası primlerini ödemeyi tercih eder ise (gelir testi istemez ise), 5510 sayılı Kanun’un 80. maddesi dördüncü fıkrası uyarınca sigorta primine esas aylık kazancı, Kanun’un 82. maddesine göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının iki katının otuz günlük tutarı olacaktır. Yani, eksik bildirildiği 10 gün için (2009/Ocak ayı için; 22,20x2x10x0,12=53,28 TL) genel sağlık primi ödeyerek 30 güne tamamlayacaktır.

Ancak, bu 10 günlük genel sağlık sigortası primini 60. maddenin birinci fıkrasının (c) bendinin (1) numaralı alt bendi kapsamında ödemek için müracaat eder ise (gelir testi talep eder ise), harcamaları, taşınır ve taşınmazları ile bunlardan doğan hakları da dikkate alınarak, Kurumca belirlenecek test yöntemleri ve veriler kullanılarak tespit edilecek aile içindeki geliri kişi başına düşen aylık tutarı asgari ücretin üçte birinden az ise, 5510 sayılı Kanun’un 80. maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca sigorta primine esas aylık kazancı asgari ücret olarak dikkate alınarak genel sağlık sigortası primleri devlet tarafından ödenecektir (3).

Diğer taraftan, 5510 sayılı Kanun’un 80. maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca, 60. maddenin birinci fıkrasının (c) bendinin (1) numaralı alt bendi kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılmak için müracaat etmekle birlikte, Kurumca belirlenecek test yöntemleri ve veriler kullanılarak tespit edilen aile içindeki gelirin kişi başına düşen aylık tutarı;

1- Asgari ücretin üçte birinden asgari ücrete kadar olduğu tespit edilen kişiler için 82. maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz günlük tutarının üçte biri,

2- Asgari ücretten asgari ücretin iki katına kadar olduğu tespit edilen kişiler için 82. maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz günlük tutar,

3- Asgari ücretin iki katından fazla olduğu tespit edilen kişiler için 82.maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz günlük tutarının iki katı,

prime esas asgari kazanç tutarı olarak esas alınacaktır (4).

Yani; 2009/Ocak itibariyle sigortalının eksik 10 gün için ödeyeceği genel sağlık sigortası primi, Kurumca belirlenecek test yöntemleri ve veriler kullanılarak tespit edilen aile içindeki gelirin kişi başına düşen aylık tutarı;

1- 222-666 TL arasında ise, (7.4x10x0,12=12 TL)

2- 666 -1.332 TL arasında ise, (22,20x10x0,12=26,64 TL)

3- 1.332 TL’den daha fazla ise, (22,20x2x10x0,12=553,28 TL) olacaktır.

B- DİĞER SEBEPLERLE AY İÇERİSİNDE 30 GÜNDEN AZ ÇALIŞAN SİGORTALILAR AÇISINDAN

Sigortalıların 30 gün üzerinden sigortalı bildirimleri esas olmakla birlikte, 5510 sayılı Kanun’un 86. maddesinin dördüncü fıkrasına göre; ay içinde bazı işgünlerinde çalıştırılmadığı ve ücret ödenmediği beyan edilen sigortalıların, otuz günden az çalıştıklarını ispatlayan belgelerin işverence ilgili aya ait aylık prim ve hizmet belgesine eklenmesi şarttır. Kamu idareleri ile toplu iş sözleşmesi imzalanan işyerlerinde bu şart aranmaz.

Sigortalıların otuz günden az çalıştığını gösteren bilgi ve belgelerin aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken süre içinde Kuruma verilmemesi veya verilen bilgi ve belgelerin Kurumca geçerli sayılmaması halinde, otuz günden az bildirilen sürelere ait aylık prim ve hizmet belgesi Kurumca re’sen düzenlenir ve muhteviyatı primler, bu Kanun hükümlerine göre tahsil olunur.(5510 s. Kanun, md. 86/5)

Sigortalıların ay içerisinde 30 günün altında çalıştığını gösteren bilgi ve belgeler ile bunların Kuruma verilmesi usul ve esasları ise Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 109. maddesinin onüçüncü fıkrasında gösterilmiştir. Buna göre; aylık prim ve hizmet belgesi ile birlikte ay içinde otuz günden az çalışan veya eksik ücret ödenen sigortalılara ilişkin;

a) Kurumca yetkilendirilmiş sağlık hizmeti sunucularından veya işyeri hekimlerinden alınmış istirahatlı olduğunu gösteren raporu,

b) Ücretsiz veya aylıksız izinli olduğunu kanıtlayan izin belgesi,

c) Disiplin cezası uygulaması, gözaltına alınma ile tutukluluk hâline ilişkin belgeleri,

ç) Kısmi süreli çalışmalara ait yazılı iş sözleşmesi,

d) İşverenin imzasını da taşıyan puantaj kayıtları,

e) Grev, lokavt, genel hayatı etkileyen olaylar, doğal afetler nedeniyle işyerinde faaliyetin durdurulduğunu veya işe ara verildiğini gösteren ilgili resmî makamlardan alınan yazı örneği,

sigortalıların eksik gün bildirimine ilişkin bilgi formu ekinde Kuruma verilir veya Acele Posta Servisi, iadeli taahhütlü ya da taahhütlü olarak gönderilir.

5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlardan, ay içerisinde eksik gün ve kazanç bildirilmesi halinde, aylık prim ve hizmet belgesi düzenlenirken/internetten verilirken, eksik gün nedenleri ve kodları aşağıdaki şekilde olacaktır. Görüldüğü üzere eksik gün nedenleri büyük ölçüde iş sözleşmesinin askıda kaldığı durumlar olarak öne çıkmaktadır.

 

 

Kodu	Eksik Gün Nedeni	Kodu	Eksik Gün Nedeni
01.	İstirahat	08.	Grev
02.	Ücretsiz/aylıksız izin	09.	Lokavt
03.	Disiplin cezası	10.	Genel hayatı etkileyen olaylar
04.	Gözaltına alınma	11.	Doğal afet
05.	Tutukluluk	12.	Birden fazla
06.	Kısmi istihdam	13.	Görevden uzaklaştırılma
07.	Puantaj kayıtları	14.	Diğer

 

Yukarıda yer verildiği üzere kısmi istihdam nedeniyle ay içerisinde 30 günün altında bildirilen 4/a kapsamındaki sigortalıların genel sağlık sigortası primlerini 30 güne tamamlamaları zorunlu tutulmuş bulunmaktadır.

Bunun dışındaki eksik gün nedenleri ya da iş sözleşmesinin askıda kaldığı durumlarda, ay içinde 30 günün altında bildirimi yapılan 4/a kapsamındaki sigortalıların genel sağlık sigortası primlerinin 30 güne tamamlanıp tamamlanmayacağı konusunda ise kamu idaresi işyeri ile özel sektör işyeri arasında ayrıma gidilmiştir.

Şöyle ki; 5510 sayılı Kanun’un 88. maddesinin dördüncü fıkrasının son cümlesine göre; Kamu idaresine ait işyerlerinde çalıştırılan sigortalıların iş sözleşmesinin askıda kaldığı(5) aylara ait genel sağlık sigortası primi, 82. maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazancın alt sınırının 30 günlük tutarı üzerinden ilgili kamu idaresince ödenir. Yani, sadece kamu idaresine ait işyerlerinde çalışan 4/a kapsamındaki sigortalıların iş sözleşmelerinin askıda kaldığı (geçici süreli askerlik, hastalık, gebelik ve doğum, grev ve lokavt gibi) aylara ilişkin genel sağlık sigortası primleri, prime esas kazancın alt sınırının 30 katı üzerinden yine ilgili kamu idaresi işverenliğince Kuruma ödenecektir. Hatta ilgili kamu idaresi işverenliğinin bu kapsamda düzenleyeceği aylık prim ve hizmet belgesi belge türü ’41’ olacak ve kamu idaresi işverenliği bunlar için %12 genel sağlık sigortası primi ödeyecektir.

Öte yandan, özel sektör işverenlerine ait işyerlerinde çalışan ve yukarıda yer verilen kısmi istihdam dışındaki sebeplerle de ay içerisinde 30 günün altında bildirilen 4/a kapsamındaki sigortalıların genel sağlık sigortası primi ödeyerek eksik günlerini 30 güne tamamlamaları gibi bir zorunluluk bulunmamaktadır. Şu halde, özel sektör işyerlerinden kısmi istihdam dışındaki sebeplerle 30 günün altında bildirilen 5510 sayılı Kanun’un 4/a statüsü kapsamındaki sigortalılar (60/1-a-1 md.) ile bakmakla yükümlü oldukları kimselerin, sağlık hizmetlerinden yararlanabilmeleri için, sağlık hizmet sunucusuna başvurdukları tarihten geriye doğru bir yıllık süresi içerisinde 30 gün genel sağlık sigortası gün sayısının bulunması yeterli olacaktır.

C- BİR ÖRNEK VE 30 GÜNÜN ALTINDA BİLDİRİLENLERİN PROVİZYON ALMASI

Konuyu bir örnek yardımı ile açıklamaya çalışmamız daha da öğretici olabilir. Diyelim, ABC. Ltd.Şti.’ye ait bir işyerinde kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalı Ahmet BEY, evvelden beri olduğu gibi 2009/Ocak ayında da 20 gün sigortalı olarak bildirilmiş, eksik gün nedeni aylık prim ve hizmet belgesi internetten e-sigorta sistemi üzerinden verilirken ’06’ kodu girilmiş ise (yani kısmi istihdam nedeniyle eksik gün), bu ay için geri kalan 10 günlük genel sağlık sigortası primi ödeyerek 30 güne tamamlaması zorunludur. Aksi halde, diyelim 2009/Şubat ayı 12’sinde başvurduğu sağlık hizmet sunucusundan, geriye doğru bir yılda 130 günü olsa bile, 2009/Ocak ayı genel sağlık sigortası gün sayısını 30 güne tamamlamadığı müddetçe sağlık hizmeti alamayacaktır. Zira, adı geçen sağlık hizmet sunucusuna başvurduğunda, MEDULA siteminden müstahaklık onayı alınırken, ’06’ kodunda eksik gün bildirimi görüleceğinden, provizyon siteminden onay alınamayacaktır.

Aynı sigortalı; istirahat, ücretsiz izin, puantaj kaydı, grev ve lokavt gibi nedenlerle Kuruma ay içerisinde 30 günün altında bildiriliyor ise, sigortalının genel sağlık sigortası günlerini her ay için 30 tam güne tamamlaması gibi bir kanuni zorunluluk bulunmamaktadır. Bu durumda adı geçen sigortalının, sağlık hizmet sunucusuna başvurduğu tarihten geriye doğru bir yıl içinde 30 günü var ise, MEDULA sistemi ’06’ kodu dışındaki kodlar ile eksik gün bildirildiğini görerek müstehaklık onayı verecek ve sağlık hizmetlerinden yararlandıracaktır.

 

VII- SONUÇ YERİNE

Yazımızda, bütün genel sağlık sigortalıları yönünden genel sağlık sigortası prim gün sayısının her ay için 30 tam gün olması gerektiği yönündeki kanaati ya da algıyı tartıştık. Görüldüğü üzere, böylesi bir zorunluluk 5510 sayılı Kanun’un 60. maddesinde sayılan genel sağlık sigortalılarının bir bölümü için bulunmakla birlikte, tamamı için söz konusu değil.

Özellikle, kamu ya da özel sektör işyerlerinde hizmet akdine dayalı olarak çalıştıkları için Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı olanlardan, kısmi süreli çalışanların eksik günlerine ait genel sağlık sigortası primlerinin her ay için 30 tam güne tamamlanması zorunluluğuna açıklık getirdik.

Ancak, bunun dışındaki sebeplerle, örneğin istirahat, ücretsiz izin, puantaj kaydı vb. ile ay içerisinde 30 günün adlında sigorta bildirimi yapılan 4/a kapsamındaki sigortalıların genel sağlık sigortası prim gün sayılarının her ay için 30 tam güne tamamlanması konusunda kamu ve özel sektör işyerleri arasında bir ayrım yapıldığına işaret ettik:

Netice itibariyle; 4/a kapsamındaki sigortalı kamu idaresine ait işyerinde çalışıyor ise, sigortalının iş sözleşmesinin askıda kaldığı (geçici süreli askerlik, hastalık, gebelik ve doğum, grev ve lokavt gibi) aylara ilişkin genel sağlık sigortası primlerinin, prime esas kazancın alt sınırının 30 katı üzerinden ilgili kamu idaresi işverenliğince Kuruma ödenmesi zorunludur.

Diğer taraftan, 4/a kapsamındaki sigortalı eğer özel sektöre ait bir işyerinde çalışıyor ise, sigortalının iş sözleşmesinin askıda kaldığı/kısmi istihdam dışındaki sebeplerle ay içerisinde 30 günün altında bildirildiği –geçici süreli askerlik, hastalık, gebelik ve doğum, grev ve lokavt gibi- durumlarda genel sağlık sigortası prim gün sayısının her ay için 30 güne tamamlanması gibi bir zorunluluk bulunmamaktadır. Bu kapsamda olan genel sağlık sigortalıları ve bakmakla yükümlü olduğu kimselerin (sağlık hak sahiplerinin), sağlık hizmeti sunucusuna başvurduğu tarihten önceki son bir yıl içinde toplam 30 gün genel sağlık sigortası prim ödeme gün sayısının olması, sağlık hizmetlerinden yararlanabilmeleri için yeterli sayılacaktır.