Yazar:RamazanGÜÇLÜ*

 

E- Yaklaşım / Şubat 2009 / Sayı: 194

   

I- GİRİŞ

 

1475 sayılı Kanun’un 26. ve 4857 sayılı Kanun’un 32. maddesinde, genel anlamda ücret, bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve nakden ödenen meblağı kapsar[1] ve 5510 sayılı Kanun’un 3. maddesinde ‘ücret: 4. maddenin (a) ve (c) bendi kapsamında sigortalı sayılanlara saatlik, günlük, haftalık, aylık veya yıllık olarak para ile ödenen ve süreklilik niteliği taşıyan brüt tutarı, ‘ olarak tanımlamıştır.

 

İşçilerin ücreti en geç ayda bir ödenir hükmüne paralel olarak ücret bordrosu ile tahakkuk edildiği ve işçilere imza karşılığı ödendiği, bazı işverenlerinde ücret ödemelerini ücret tahakkukundan sonra işçinin özel banka hesabına her ay ödediği bilinmektedir.

 

İş Kanunu’nun 32. (Değişik 2. fıkra:5754-17.04.2008/md.85/1) maddesinde ücretin kural olarak, Türk parası ile işyerinde veya özel olarak açılan bir banka hesabına ödeneceğini, ücret yabancı para olarak kararlaştırılmış ise ödeme günündeki rayice (döviz kuruna) göre Türk parası ile, ücretin en geç ayda bir veya iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile ödeme süresi bir haftaya indirilerek ödenebileceği hüküm altına almıştır.

 

İş sözleşmelerinin sona ermesi durumunda, işçinin ücreti ile sözleşme ve kanundan doğan para ile ölçülmesi mümkün menfaatlerin tam olarak ödenmesi zorunlu kılınmıştır.

   

II- ÜCRET ÖDEMESİNİN PARA HARİCİNDE YAPILMASI

 

1- İş Kanunu’nun 32. maddesi işçi ücretinin, emre muharrer senetle (bono ile), kuponla veya yurtta geçerli parayı temsil ettiği iddia olunan bir senetle ve veya diğer herhangi bir şekilde ücret ödemesi yapılamaz.

 

2- Meyhane ve benzeri eğlence yerleri ve perakende mal satan dükkan ve mağazalarda buralarda çalışanlar hariç ücret ödemesi yapılamaz.

   

III- ÜCRETLERİN BANKA HESABINA ÖDENMESİ

 

4857 sayılı Kanun’un 32. maddesinin 2. fıkrasındaki değişiklikle, ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkak kural olarak, Türk parası ile işyerinde veya özel olarak açılan bir banka hesabına ödenir[2]. Hükmü ile bu ödemenin nasıl yapılacağının Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığı’ndan sorumlu Devlet Bakanlığı’nın hazırlayacağı yönetmeliğe bırakmıştır[3].

 

‘Ücret, Prim, İkramiye ve Bu Nitelikteki Her Türlü İstihkakın Bankalar Aracılığıyla Ödenmesine Dair Yönetmelik’([4]) ile 818 sayılı Borçlar Kanunu, 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştırılanlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun, 854 sayılı Deniz İş Kanun ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamındaki çalıştırılan işçi, gazeteci ve gemi adamının ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her türlü ödemesinin bankalar aracılığı ile yapılmasına ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir.

   

IV- ÜCRETLERİN BANKADAN ÖDENMESİ İÇİN EN AZ 10 İŞÇİ ÇALIŞMASI

 

İşverenlerin, banka aracılığı ile işçi ücretleri ve diğer istihkaklarını ödemesi için Türkiye genelindeki işyerlerinde en az 10 gemi adamı, gazeteci ve işçi çalıştırıyor olması gerekir. Bu cümleden olarak;

 

1- Türkiye genelinde; 5953 sayılı Kanun’a tabi olarak en az 10 gazeteci çalıştıran işverenler veya aynı zamanda 5953 sayılı Kanun hükümleri dışında kalan iş kanununda ‘İşçi’ tanımına giren kimseleri çalıştırması halinde çalıştırılan gazeteci sayısı ile işçi sayısının en az 10 olması durumunda, 854 sayılı kanuna tabi en az 10 gemi adamı çalıştıran işverenler, 4857 sayılı Kanun’a tabi işletme ve işyerinde en az 10 işçi çalıştıran işveren ve işveren vekilleri, her türlü ödemenin kanuni kesintileri düşüldükten sonra kalan net tutarını, gazeteciye, gemi adamına ve işçilere bankalar aracılığı ile ödenmesi zorunludur.

 

2- Gazeteciye, gemi adamına ve işçilere bankalar aracılığı ile yapılacak ödemelerin niteliği, hesabın açıklanmasında işveren, işveren vekili ve üçüncü kişiler tarafından yapılması zorunludur( Ödenen ücret, prim, ikramiye, tazminat vb.).

 

3- Gemi adamına yapılan ödemeler için banka hesap numarasına işveren ile gemi adamı arasında yapılan akitte yer verilmesi zorunludur.

 

Yasa ücretlerin ödemesini belirli şarta bağlamış olup, 2009/Ocak ayından itibaren buna uymayan işverenler cezalı duruma düşeceklerdir. Ücretlerin banka aracığı ile ödenmesi kayıt dışı ödemeyi azaltacağı gibi, bazı ücret anlaşmazlıklarını da en aza indirmiş olacaktır. Bu uygulama ile bazı ödemeler kayıt altına alınmakla birlikte işverenlerin işlem yükü de artmaktadır.

 

İşverenlerin Türkiye genelindeki işyerlerinde 10’un altında işçi çalıştıranların ücretleri banka aracılığı ile ödeme yükümlülüğü bulunmamaktadır. Ödemelere aynı usul ve esas da devam edebilirler.

   

V- ÖDEMELERİN PTT ŞUBESİNDEN YAPILMASI

 

Banka aracılığı ile ödeme yapması gereken işverenler, işveren vekilleri veya üçüncü kişiler, işyerinin bulunduğu mahalde banka şubesi bulunmaması ya da çalışanlara banka aracılığıyla yapılmasının imkansız olması halinde ödemeler, PTT Şubeleri aracılığıyla yapılabilecektir (Yön. md. 11).

   

VI- ÜCRETLERİN BRÜT ÖDENMESİ

 

İşverenleri veya işveren vekillerini veyahut üçüncü kişileri, yapacakları ödemeleri bankalar nezdinde açılacak hesaplara brüt olarak yatırmaları hususunda zorunlu tutmaya Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ile Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakanlık müştereken yetkilidir (Yön. md.13).

   

VII- ÜCRETLERİN BANKAYA YATIRILMA BAŞLANGICI

 

Ücretlerin Bankalarla yatırılmasına ilişkin yönetmelik 01.01.2009 tarihinden itibaren yürürlüğe girmektedir. Bankalara yatırılması bu tarihten itibaren zorunlu olup, aksi idari para cezasını gerektirmektedir.

   

VIII- ÜCRETLERİN BANKAYA YATIRILAMAMASI HALİNDE İDARİ PARA CEZASI

 

İşverenler, işveren vekilleri ve üçüncü kişiler ücretleri banka aracığı ile 2009 /Ocak ayından itibaren ödememeleri halinde;

 

1- Gazeteciye yapılacak; 5953 sayılı Kanun’un 14. maddesinde yazılı ücreti gazeteciye zaruret olmaksızın vaktinde ödemeyen veya gazetecinin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakını zorunlu tutulduğu halde özel olarak açılan banka hesabına yatırılmaksızın ödenmemesi durumunda aynı Kanun’un 27/a maddesince her bir gazeteci için,

 

Aynı Kanun’un 16. maddenin birinci veya ikinci yahut da üçüncü fıkralarında yazılı bulunan hâllerde gazeteciye verilmesi gereken ücreti ve 17. maddenin birinci veya üçüncü fıkralarında yazılı hâllerde gazeteciye verilmesi gereken ücreti yahut da maddenin ikinci fıkrasında sözü edilen tazminatı,

 

Ödemeyen işveren, işveren vekili ve üçüncü kişilere 1500 YTL idari para cezası uygulanacaktır[5].

 

2- Gemi adamına (854 sayılı Kanun’un 20. maddesince kıdem tazminatını[6], 28. maddesince fazla çalışma ücretini, 29. maddesince ücretini zamanında ve tam olarak[7], 33. maddesinde sözü geçen iaşe veya nakden ödeme zorluluğuna uymayan) yapılacak ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakını zorunlu tutulduğu halde (akitte yer verilen banka hesap numarasına)özel olarak açılan banka hesabına ödemeyen işveren, işveren vekili ve üçüncü kişiye, Deniz İş Kanunun 51., maddesinin ikinci fıkrasınca bu durumda olan her gemiadamına karşılık, ödemediği meblağ veya temin ile mükellef olduğu iaşenin tekabül ettiği bedelin, bin Türk Lirasından aşağı olmamak üzere iki katı tutarında idarî para cezası verilecektir.

 

3- İşçiye 4857 sayılı Kanun’un 32. maddesinde belirtilen ücret ile işçinin kanundan veya toplu iş sözleşmesinden veyahut iş sözleşmesinden doğan ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakını zorunlu tutulduğu halde özel olarak açılan banka hesabına ödemeyen işveren, işveren vekili ve üçüncü kişiye aynı kanunun 102. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi uyarınca bu durumda olan her işçi ve her ay için yüz yeni Türk lirası idari para cezası uygulanacaktır.