I- GİRİŞ

 

Askerlik görevi devlet adına yerine getirilen ve zorunluluk arz eden bir görevdir. Askerlik görevinin fiilen yerine getirildiği dönemlerde sosyal güvenlik kapsamında başka bir çalışma ilişkisinin devam etmesi olanaklı bulunmadığından, söz konusu döneme ilişkin sosyal güvenlik haklarının korunması amacıyla askerlik görevini yerine getirenlere askerlik hizmetinde geçen süreleri borçlanarak sigortalılık sürelerine veya prim ödeme gün sayılarına ekleme olanağı tanınmıştır. Bu olanak, sosyal güvenlik kurumu kapsamında sosyal güvenceye kavuşturulan bütün çalışanlar için de söz konusudur. Sosyal güvenlik sisteminde yapılan büyük çaplı bir reformda askerlik borçlanması hususunda yeni düzenlemeye gidilmiştir.

 

Bu sebeple; Sosyal Sigorta Mevzuatı’nın tek çatı altında toplanmasını amaçlayan ve 17.04.2008 tarih 5754 sayılı Kanunla değişik 5510 sayılı Kanun ile ‘sosyal güvenlik reform sonrası askerlik borçlanması’ hususu makalemizin konusunu oluşturmaktadır.

   

II-SOSYAL GÜVENLİK REFORM SONRASI YENİ DÖNEMDE ASKERLİK BORÇLANMASI

 

5510 sayılı Kanun’da sigortalının borçlanabileceği süreler 41. maddede düzenlenmiş olup askerlik borçlanması genel olarak 506 sayılı Kanun’daki temel esaslara göre değerlendirilmiştir.  Buna göre; 1 Ekim itibariyle tamamen yürürlüğe giren 5510 sayılı SSGSS Kanunu’nda askerlik borçlanması şu şekilde yapılacaktır.

 

A- KİMLER ASKERLİK BORÇLANMASI YAPABİLİR?

 

1111 sayılı Askerlik Kanunu gereğince, askerlik hizmetini er veya erbaş olarak ifa edenler askerlik sürelerinin tamamını veya bir kısmını, yedek subay olarak askerlik yapanlar ise yedek subay okulu devresini borçlanabilirler. Kanun’da açıkça kısmi borçlanma olanağından söz edilmemeklebirlikte, Kurum’ca tahakkuk ettirilen borcun ödenmesi için öngörülen bir aylık sürede ödeme yapılan gün sayısının prim ödeme gün sayısına ve prime esas kazanca dahi edileceği belirtilmiştir. Buna göre sigortalı söz konusu sürede ihtiyaç duyduğu gün sayıda prim ödeyerek kısmi borçlanma yapabilecektir.

 

 

 

B- ASKERLİK BORÇLANMA YAPILABİLECEK ZAMAN

 

Borçlanmanın yapılabileceği zaman konusunda 5510 sayılı Kanun’da bir hükme rastlanmamaktadır. Eğer sigortalı borçlanma ile aylığa hak kazanacaksa, sigortalının borçlanma tutarını ödemeden yaşlılık aylığı bağlanması talebinde bulunamayacağı göz önüne alındığında normal olarak borcunu ödemesi için öngörülen bir aylık süreden önce borçlanma talebinde bulunması gerekir.

 

 

 

C- ASKERLİK BORÇLANMASININ ÖDENME ŞEKLİ

 

Askerlik borçlanması 1 Ekim’den önce borçlanmadan itibaren 6 ay içinde ister ilk günü ister son günü ödeme hakkına sahip olunuyordu. Veya sigortalı isterse tahakkuk eden borcu 6 ay içinde taksit halinde de ödeyebiliyordu. Ancak 1 Ekim sonrası askerlik borçlanması tutarının ödenmesi için bir ay gibi çok kısa bir süre öngörülmüş, dolayısıyla taksitlendirmeye olanak tanınmamıştır. Borçlanma tutarının ödenmesi için öngörülen bir aylık sürenin geçirilmesi durumunda yeni başvuru koşulu aranır.

 

 

 

D- BORÇLANMANIN ETKİSİ

 

Askerlik borçlanması yapan sigortalı için borçlanılan süre iki şekilde etkisini göstermektedir.

 

 

 

1- Sigorta Başlangıcı Borçlanılan Gün Kadar Geriye Yürür

 

Borçlandırılan askerlik süreleri sigortalılıklarına sayılır. Primi ödenmeyen borçlanma süreleri hizmetten sayılmaz. Bu Kanun’a göre tespit edilen sigortalılığın başlangıç tarihinden önceki süreler için borçlandırılma halinde, sigortalılığın başlangıç tarihi, borçlandırılan gün sayısı kadar geriye götürülür. Yani askerden geldikten sonra sosyal güvenlik kanunları kapsamında işe girmiş olanların askerlik borçlanması yapmaları emeklilik yaş ve günlerini öne çekmeleri için iyi olur.

 

Örneğin; 20 ay askerlikten sonra 01.08.1985 yılında sigortalı olan kişinin askerlik borçlanması yapması halinde sigorta başlangıç tarihi 01.08.1985 yerine borçlanmadan dolayı 20 ay geriye gidilerek 01.01.1984 olacaktır. Bu sebeple sigortalının aylık bağlanmasına hak kazanılacak süre için 01.01.1984 tarihi esas alınacaktır.

 

 

 

2- Prim Gün Sayısı Sayılır

 

Diğer yandan, borçlanılan prime esas gün sayısının borçlanılan ilgili aylara mal edilecektir. Yani borçlanma ile askerlikten dolayı çalışılmayan sürelerin hizmeti satın alınmış olunmaktadır. Bu sebeple emeklilik için gereken prim ödeme süresi eksik olanların da askerlik borçlanması yapmasında fayda vardır.

 

 

 

E- BORÇLANMADA ESAS ALINACAK KAZANÇ VE BORCUN HESAPLANMASI

 

Sigortalının borçlanma ile ilgili talep tarihinde 82. maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt ve üst sınırları arasında olmak üzere, kendilerince belirlenecek günlük kazancın % 32’si üzerinden hesap edilir.

 

Örneğin; 01.01.2009 tarihinden itibaren geçerli olan asgari ücret (prime esas günlük kazanç alt sınırı) üzerinden askerlik borçlanmasının yapılması durumunda 15 ay askerlik süresini borçlanacak kişi (15 x 666,00 x %32) = 3.196,8 ödeyecektir.

 

Ancak söz konusu askerlik borçlanma esası 4/a (SSK) ve 4/b (Bağ-Kur)’liler için geçerlidir. 1 Ekim 2008 tarihi öncesi 4/c diye tabir edilen ve eski T.C. Emekli Sandığı iştirakçisi olan kamu görevlilerinin borçlanma tutarları; 5510 sayılı Yasa’nın 106. maddesinin 8. bendi ile 5434 sayılı Kanun’un borçlanma tutarının belirlenmesine esas alınan ek 31. maddesinin 2. fıkrası korunması ile eski sistemdeki hesaplamaya göre yapılacaktır. 5434 sayılı Kanun’un ek madde 31’e göre; borçlanma tutarı iştirakçilerin T.C. Emekli Sandığı’na başvurdukları tarihteki öğrenim durumu itibariyle tabi oldukları personel kanunlarında yer alan hükümlere göre belirlenecek göreve giriş, derece, kademe ve ek göstergeleri ile emekli keseneğine esas aylığın hesabına ait tüm unsurların toplamının o tarihte yürürlükte olan katsayılarla çarpımı sonucu bulunacak tutarlar esas alınarak yine o tarihteki kesenek ve karşılık oranlarına göre hesap edilir.

   

III- SONUÇ

 

 

 

Türkiye’de askerlik borçlanması mevcut sosyal güvenlik düzeninde farklı çalışan grupları için farklı koşullara tabiydi. İşte bu sebeple 5510 sayılı Kanun ile yapılan reform sonrası söz konusu farklılıklar giderilmiş ve yeni oluşturulan sistemde söz konusu farklılıkların çalışan gruplar arasında eşitliğin korunması düşüncesiyle olabildiğince sınırlanması ve diğer konularda olduğu gibi askerlik borçlanmasının da objektif nedenlerle açıklanabilen istisnalar dışında ortak esaslara bağlanması hedeflenmiştir. Ancak örnekte de görüldüğü üzere askerlik borçlanması 4/a (SSK) ve 4/b (Bağ-Kur)’liler için maliyeti arttırılmıştır.

   

Yazar:RamazanYILDIZ*