ŞİRKET ORTAKLARININ SOSYAL GÜVENLİĞİ

I- GİRİŞ

Şirket ortaklarının sigortalılık durumları, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası’nın 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi hükmünde düzenlenmiştir. 5510 sayılı Yasa’nın geçici 1. maddesinde ise, 5510 sayılı Yasa’nın yürürlük tarihinden(1) önce yürürlükte bulunan 1479 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Yasası’na tabi olanlar, 5510 sayılı Yasa’nın 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sayılmışlardır. Sonuç olarak, gerek 01.10.2008 tarihinden önce gerekse de 01.10.2008 tarihinden sonra şirket ortağı olanlar 4/b kapsamında sigortalıdır. 5510 sayılı Yasa’nın 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (3) numaralı alt bendi hükmüne göre; anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları ile diğer şirket ve donatma iştiraklerinin ise tüm ortakları 4/b kapsamındaki sigortalı kapsamına alınmışlardır(2). 5510 sayılı Yasa’nın 6. maddesi gereğince, 4/b kapsamındaki sigortalılık için 18 yaşını doldurulmuş olması gerekmektedir. Bu çalışmamızda, şirket ortaklarının sigortalılık durumları; 5510 sayılı Kanun ve bu bağlamda çıkartılan ikincil mevzuat çerçevesinde işlenmeye çalışılacaktır.

II- ÖZELLİKLİ DURUMLAR

A- ANONİM ŞİRKETLERİN KURUCU ORTAKLARININ SİGORTALILIĞI

5510 sayılı Yasa’dan önce yürürlükte bulunan 1479 sayılı Yasa’da anonim şirketlerin kurucu ortakları 04.05.1979 tarihinden itibaren Bağ-Kur kapsamında sigortalı sayılmıştı. 5510 sayılı Yasa ile yeni bir düzenleme yapılarak belli şartlarla 4/b kapsamında sigortalı sayılmaları hüküm altına alınmıştır. Şöyle ki, anonim şirketlerin kurucu ortaklarından daha önce mülga 1479 sayılı Yasa’nın 24. maddesine tabi olarak sigortalı olanlardan sigortalılıklarını devam ettirmek isteyenlerin, 01.10.2008 tarihinden itibaren 6 ay içinde(3) yazılı talepte bulunmaları halinde sigortalılıkları aynen devam ettirilecek, bu süre içerisinde talepte bulunmayanların sigortalılıkları ise 01.10.2008 tarihi itibariyle sona erecektir.

Söz konusu yazılı talep Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) Başkanlığı Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğü Sigortalı Tescil ve Hizmet Daire Başkanlığı tarafından 26.12.2008 tarihinde çıkartılan 2008-111 sayılı Genelge ekinde (Ek–6) yer alan Vergi Borçlanması Talep Dilekçesi ile yerine getirilmesi gerekmektedir(4). Vergi borçlanması talep dilekçesi eksiksiz ve usulüne göre düzenlenerek, sigortalının bağlı bulunduğu Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü/Sosyal Güvenlik Merkezine verilmelidir.

Örnek: Anonim şirket kurucu ortağı ve yönetim kurulu üyesi olduğu halde 01.10.2008 tarihine kadar kayıt ve tescilini Kuruma yaptırmayan sigortalı, 01.01.2008–01.10.2008 tarihleri arasında geçen süresi için 02.01.2009 tarihinde borçlanma talep formu ile vergi mükellefi olduğu süreyi günlük 30 TL prime esas kazanç üzerinden borçlanmak için müracaat etmiştir. Bu sigortalının 01.10.2008 tarihi itibari ile tescili yapılarak vergi borçlanma süresine ait borcu aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

Vergi Mükellefiyet Süresi       :              270 Gün

Başvuru Tarihindeki Asgari
Günlük Kazanç                    :              22,20 TL

Borçlanmak İstenen Kazanç   :                  30 TL

Borçlanma Tutarı    :30 x % 32 x 270 = 2.592 TL

Borcun Tebliğ Tarihi               :           02.02.2009

Borcun Son Ödeme Tarihi      :           02.08.2009

Borcun son ödeme tarihi olan 02.08.2009 günü Pazar gününe denk geldiğinden 03.08.2009 tarihine kadar ödendiği takdirde prim ödeme gün sayısına ilave edilecek, prime esas kazançları aylık bağlama işlemlerinde dikkate alınacaktır.

B- 04.10.2000 TARİHİNDEN 5510 SAYILI YASA’NIN YÜRÜRLÜK TARİHİNE KADAR TESCİLİ OLMAYAN ŞİRKET ORTAKLARININ SİGORTALILIĞI

4/b kapsamındaki şirket ortaklarının, sigortalılık niteliği taşıdıkları halde 01.10.2008 tarihine kadar kayıt ve tescillerini yaptırmayanların sigortalılık hak ve yükümlülüğü 01.10.2008 tarihinden itibaren başlar.

4/b kapsamındaki şirket ortaklarından, 01.10.2008 tarihinden itibaren sigortalılıkları başlatılanların, 01.10.2008 ila 04.10.2000 tarihi arasında geçen vergi mükellefiyet süreleri bulunmak kaydıyla, sigortalının 01.10.2008 tarihinden itibaren 6 ay içinde talepte bulunması halinde, vergi mükellefiyet sürelerinin tamamı için 5510 sayılı Yasa’nın 80. maddenin ikinci fıkrasının (a) bendine göre talep tarihindeki prime esas kazancının % 32’si üzerinden borçlanma tutarı hesaplanır ve sigortalıya tebliğ edilir. Sigortalının kendisine tebliğ edilen borçlanma tutarının tamamını tebliğ tarihinden itibaren 6 ay içinde ödemesi halinde, bu süreler sigortalılık süresi olarak değerlendirilir.

Sigortalıya tebliğ edilen borç tutarının bu süre içerisinde tam olarak ödenmemesi halinde bu süreler sigortalılık süresi olarak değerlendirilmez ve ödenen tutar 5510 sayılı Yasa’nın 89. maddesine göre iade edilir.

01.04.2009 tarihine kadar Kurum’a(5) başvurduğu halde ödeme süresi içerisinde vefat eden sigortalının hak sahipleri de 6 aylık sürede borçlanma tutarının tamamını ödeyerek borçlanma hakkından yararlanabileceklerdir.

C- ASKERLİK HİZMETİNDE İKEN ŞİRKET ORTAKLARININ SİGORTALILIĞI

5510 sayılı Yasa’da muvazzaf askerlik hizmetlerini er ve erbaş olarak yapmakta olanlar ile yedek subay okulu öğrencileri sigortalı sayılmamış iken şirket ortaklığı nedeniyle 4/b kapsamdaki sigortalılıkları devam ettiği müddetçe, muvazzaf askerlik hizmetlerini er ve erbaş olarak yapmakta iken veya yedek subay okulu öğrenciliği devam etmekte iken de sigortalı sayılacaklardır.

D- 5510 SAYILI KANUN’UN YÜRÜRLÜK TARİHİNDEN ÖNCE ŞİRKET ORTAĞI OLUP, HİZMET AKDİNE DAYANARAK ÇALIŞAN ŞİRKET ORTAKLARININ SİGORTALILIK DURUMU

Bir hizmet akdine dayanarak bir veya birkaç işverenin emrinde çalışmaları dolayısıyla mülga 506 sayılı Yasa’ya göre sigortalı olanlar, sigortalılıkları sürerken çalıştıkları işyerine veya başka bir şirkete ortak, anonim şirkette yönetim kurulu üyesi oldukları takdirde, 5510 sayılı Yasa’nın 4/a kapsamındaki sigortalılıkları kesintiye uğrayıncaya kadar 4/b kapsamında sigortalı sayılmayacaklar. 4/a kapsamındaki sigortalılıkta kesinti olduğu andan itibaren Bağ-Kur’a tabi tutulmayacaklardır.

Şirket ortağı ya da anonim şirketlerde yönetim kurulu üyesi ortak olmaları dolayısıyla mülga 1479 sayılı Yasa’ya göre Bağ-Kur sigortalısı olanlar, sigortalılıkları sürerken bir hizmet akdine dayanarak çalışmaya başladıkları takdirde, 4/b kapsamındaki Bağ-Kur sigortalılıkları kesintiye uğrayıncaya kadar 4/a kapsamında sigortalı sayılamayacaklardır. Kesinti olduğu müddetçe 5510 sayılı Yasa’nın 4/a kapsamında sigortalı sayılacaklardır.

Kolektif şirket ve adi şirket ortaklarının aynı şirkette bir hizmet akdine istinaden çalışmaları yasal olarak olanaklı görülmediğinden, bu durumda olanların 4/b kapsamında ilişkilendirilmeleri mümkün değildir.

Geçici iş göremezlik dolayısıyla geçen süreler ile hafta sonu ve resmi tatil günleri sigortalılığın kesintisi olarak değerlendirilmeyecektir.

III- SONUÇ

5510 sayılı Yasayla, anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları, diğer şirket ve donatma iştiraklerinin ise tüm ortakları 4/b kapsamında sigortalı sayılmışlardır. Anonim şirketlerin kurucu ortakları ise 01.10.2008 tarihinden itibaren 6 ay içerisinde SGK’ya yazılı olarak vergi borçlanma talep dilekçesi ile müracaat etmeleri halinde sigortalı sayılacaklardır.

5510 sayılı Yasa’nın yürürlüğe girmesinden sonra, anonim şirketlerin kurucu ortağı olan şahıslar, 5510 sayılı Yasa kapsamında zorunlu sigortalı olarak kayıt ve tescil edilemeyeceklerdir(6).

Yazar:MahmutÇOLAK*

Yaklaşım / Nisan 2009 / Sayı: 196