SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU’NDA SOSYAL GÜVENLİK DESTEK PRİMİ UYGULAMASINA İLİŞKİN YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER

 

I- GİRİŞ

 

Sosyal güvenlik kurumlarından emekli aylığı almakta iken, ‘genel bütçeye dahil daireler, katma bütçeli idareler, döner sermayeler, fonlar, belediyeler, il özel idareleri, belediyeler ve özel idareler tarafından kurulan birlik ve işletmeler, sosyal güvenlik kurumları, bütçeden yardım alan kuruluşlar ile özel kanunda kurulmuş diğer kamu kurum, kurul, üst kurul ve kuruluşları, kamu iktisadi teşebbüsleri ve bunların bağlı ortaklıklar ile müessese ve işletmelerinde ve sermayesinin %50’sinden fazlası kamuya ait olan diğer ortaklıklar ve işletmelerden Türk Ticaret Kanunu’na tabi olmayanlarla özel kanunlarla personel çalıştıran kurumlar’(1) hariç olmak üzere, yeniden hizmet akdine tabi olarak ya da kendi adına ve hesabına bağımsız olarak sigortalı bir işte çalışmaya devam eden kimseler emekli aylıklarını alabilmek için sosyal güvenlik destek primi ödemektedirler(2).

   

Sosyal sigortaya tabi olarak çalışanların sosyal güvenlik destek primleri işverenleri tarafından Sosyal Sigortalar Kurumu’na beyan edilerek ödenmekte, nam ve hesabına çalışanların sosyal güvenlik destek primleri ise emekli aylıklarından Bağ-Kur tarafından kesilmektedir.

 

Hizmet akdi ile sigortalı olarak yeniden çalışmaya başlayan emekliler aylıklarını almaya devam etme isteklerini işverenleri ile birlikte Sosyal Sigortalar Kurumu’na yazılı olarak bildirmektedir. Nam ve hesabına çalışan emekliler ise, doğrudan Bağ-Kur’a başvurarak emekli aylıklarını alarak mesleklerine devam edeceklerini bildirmektedir.

   

Sigortalı olarak çalışanların sosyal güvenlik destek primleri, işe başladıkları tarihten itibaren prime esas kazançlarının %30 oranında, işverenleri tarafından kesilmekte iken, nam ve hesabına çalışanların emekli aylıklarından, aylıklarının başladığı veya işlerine başladıkları tarihi takip eden aybaşından itibaren %10 oranında Bağ-Kur tarafından kesilmektedir.01.01.2007 tarihinde yürürlüğe girmesi öngörülen Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu emekli aylığı almakta iken yeniden çalışmaya başlayanların sigortalılıkları hakkında prim oranları hariç mevcut uygulamadan farklı düzenleme yapmamıştır(3).

   

Yapılan düzenleme; Üç sosyal güvenlik kurumundan (SSK, Emekli Sandığı, Bağ-Kur) emekli aylığı alan kimselerin yukarıda sayılan kamu kurum ve kuruluşlarında yeniden çalışmak istemeleri halinde emekli aylıklarının kesilmesini,

 

İsteyenlerin emekli aylıklarını kestirerek tüm sigorta kollarına tabi olarak çalışmalarını,

 

Tercihlerini emekli aylıklarını alarak çalışma yönünde kullananların ise sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışabilmelerini öngörmüştür.

   

Sosyal güvenlik destek priminin ise tüm sigorta kolları prim oranları dikkate alınarak hesaplanmasını kabul etmiştir(4).

 

Ancak Anayasa Mahkemesi, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun bazı maddelerini iptal ettiği kararında, sosyal güvenlik destek primi oranını düzenleyen hükmü de kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar yönünden iptal etmiştir(5).

   

Anayasa Mahkemesi’nin, bazı maddeleri iptal etmesi sonucu doğan yasal boşluğun giderilmesi için, Kanun’un yürürlük tarihi ertelenmiştir.

 

Farklı tarihlerde yürürlüğe girmesi öngörülen Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunla sosyal güvenlik destek primi uygulanması yeniden düzenlenmiştir(6).

   

II- 01.10.2008 TARİHİNDEN İTİBAREN SOSYAL GÜVENLİK DESTEK PRİMİNDE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER

 

 

 

Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun sosyal güvenlik destek primine ilişkin düzenlemeleri 01.10.2008 tarihinden itibaren yürürlüğe girecektir(7).

 

Yapılan düzenleme ile 01.10.2008 tarihinden önce sosyal güvenlik kurumlarından yaşlılık aylığı almakta iken sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışanlar ile bu kanunun yürürlük tarihinden önce sigortalı olup emekli olduktan sonra çalışanlar hakkında prim oranları hariç uygulamaya aynen devam edilecektir(8).

 

01.10.2008 tarihinden sonra ilk defa sigortalı olarak işe başlayanlardan, yaşlılık aylığına hak kazanıp emekli olanlardan kendi adına ve hesabına bağımsız olarak çalışanlar hariç, yabancı ülke mevzuatına tabi olarak çalışanlar dahil sigortalı olarak çalışanların aylıkları kesilecek bunlar hakkında sosyal güvenlik destek primi ödeme uygulaması yapılmayacaktır.

 

Emekli aylığı kesilmeden sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışma sadece kendi adına ve hesabına bağımsız olarak çalışanlar için mümkün olabilecektir(9).

   

III- HİZMET AKDİNE TABİ OLARAK ÇALIŞANLAR İLE KENDİ ADINA VE HESABINA BAĞIMSIZ OLARAK ÇALIŞANLARIN SOSYAL GÜVENLİK DESTEK PRİMİ ORANI

 

 

 

01.10.2008 tarihinden itibaren halen sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışanlar ile bu tarihten sonra çalışacak olanların sosyal güvenlik destek primi oranları yeniden düzenlenmiştir.

 

Buna göre, sosyal güvenlik kurumlarından yaşlılık aylığı almakta iken, kamu kurum ve kuruluşları hariç özel sektöre tabi işyerlerinde, emekli aylıklarını kestirmeden, hizmet akdi ile sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışmak istediklerini kuruma yazılı olarak bildirenlerin prim oranı %30 olarak öngörülmüştür. Bu orana kişinin çalıştığı işkolunun tehlike derecesine göre belirlenecek iş kazaları ve meslek hastalığı sigortası prim oranı % 1 ile 6,5 ilave edilerek sosyal güvenlik destek primi hesaplanacaktır. %30 oranının 1/4’ü (%7,5) işçi hissesi, ¾’ü ise (%22,5) işveren hissesi olarak saptanmıştır. İş koluna göre ödenmesi gereken iş kazaları ve meslek hastalığı sigortası priminin tümü ise işveren tarafından ödenecektir(10).

   

Sosyal güvenlik kurumlarından emekli aylığı almakta iken aylıkları kesilmeden kendi adına ve hesabına bağımsız olarak çalışanların (Tarımda kendi adına bağımsız çalışanlar hariç) sosyal güvenlik destek primi oranı ise 2008 yılı için %12 olarak belirlenmiştir. Yapılan düzenleme ile bu oranın %15 geçmemek üzere her yıl bir puan artırılması öngörülmüştür.

 

Buna göre kendi adına ve hesabına bağımsız olarak çalışanların sosyal güvenlik destek primi oranı;

 

2009 yılında %13,

 

2010 yılında %14,

 

2011 yılında %15 olacaktır.

   

Aylıkları kesilmeden kendi adına ve hesabına bağımsız olarak çalışmak isteyenlerin sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışacaklarını yazılı olarak Kurum’a bildirmeleri zorunludur.

 

Kendi adına ve hesabına bağımsız olarak çalışanların sosyal güvenlik destek primleri almakta oldukları yaşlılık aylıklarından kesilecektir. Ancak kesilecek miktar, kendi adına ve hesabına bağımsız olarak çalışmaları nedeniyle emekliye ayrılmış sigortalıya Ocak ayında ödenecek en yüksek emekli aylığının %15’inden fazla olmayacaktır(11).

   

IV- HARP MALÛLLERİ İLE TERÖRLE MÜCADELE KANUNU’NA GÖRE AYLIK ALANLAR İLE NAKDİ TAZMİNAT AYLIĞI ALANLAR

 

 

 

Harp malulleri,

 

12.04.1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu,

 

03.11.1980 tarihli ve 2330 sayılı Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanun hükümlerine göre aylık alanlar ile Asayiş ve Güvenliğin Sağlanması İle İlgili Kanunlara göre vazife malûllüğü aylığı almakta iken 01.10.2008 tarihinden itibaren hizmet akdine tabi olarak Ya da kendi adına ve hesabına bağımsız olarak çalışmakta olanlar ile bu tarihten sonra çalışacak olanlar adına sosyal güvenlik destek primi ödenmeyecektir.

 

Bunlar hakkında çalıştıkları iş kollarının tehlike derecesine göre sadece kısa vadeli sigorta primi ödenecek ve iş kazaları ve meslek hastalığı sigortası uygulanacaktır.

 

Ancak uzun vadeli sigorta kollarına tabi olmak isteyenlerin yazılı olarak kuruma başvurmaları gerekmektedir. Bunlar hakkında uzun vadeli sigorta kolları uygulaması, yazılı isteklerinin kuruma iletildiği tarihi takip eden aybaşından itibaren başlatılacaktır.

 

Uzun vadeli sigorta kollarına tabi tutuldukları aydan itibaren %9 kendi hisseleri, %11 işveren hissesi olmak üzere toplam %20 oranında malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primleri de ödenecektir.

 

Söz konusu sigortalılardan ayrıca genel sağlık sigortası primi kesilmeyecektir(12).

 

Bu durumda ki sigortalılardan hizmet akdine tabi olarak çalışanların primleri işverenlerince, kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanların ise kendilerince ödenecektir.

   

V- EMEKLİ SANDIĞINDAN VAZİFE MALÛLLÜĞÜ AYLIĞI ALANLAR

 

 

 

Emekli Sandığı Kanunu’na göre vazife malullüğü aylığı almakta iken, 01.10.2008 tarihinden itibaren hizmet akdine tabi olarak ya da kendi adına ve hesabına bağımsız olarak çalışmaya devam edenlerin en geç 01.11.2008 tarihine kadar uzun vadeli sigorta kollarına veya sosyal güvenlik destek primine tabi çalışmak istediklerini kuruma yazılı olarak bildirmeleri gerekmektedir.

   

Bunlardan uzun vadeli sigorta kollarına devam etmek isteyenler için malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile işkazaları meslek hastalığı sigortası primi ödenecektir. Bu şekilde çalışmaya devam etmeleri durumunda yaşlılık aylığına hak kazanmaları mümkün olacağı gibi iş kazaları ve meslek hastalığı sigortasından da yararlanacaklardır.

 

 

 

Şayet sosyal güvenlik destek primine tabi olarak çalışmak isterler ise sosyal güvenlik destek primi ile işkazaları ve meslek hastalığı sigortası primi ödeyecekler ve sadece iş kazaları ve meslek hastalığı sigortasından yararlanacaklardır.

 

Bunlar adına genel sağlık sigortası primi ödenmeyecektir.

 

Hizmet akdine tabi olanların primleri işverenlerince, kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanların ise kendileri tarafından ödenecektir.

   

Yazar:CelalTOZAN*

 

Yaklaşım / Ekim 2008 / Sayı: 190