I- GİRİŞ  

“Dinlenmek çalışanların hakkıdır” hükmü ile çalışanların dinlenme hakkı anayasal güvence altına alınmıştır. Anayasada ayrıca “Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir” hükmü ile konu hakkındaki düzenlemeler kanuna bırakılmıştır.

2429[1] Sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun çalışanlar için tatil günlerini belirlemiş ve bu günleri genel tatil günleri olarak adlandırmıştır. Ayrıca 1923 yılında Cumhuriyetin ilan edildiği 29 Ekim günü ulusal bayram günü olarak belirlenmiştir. Toplamda yıl içerisinde Ulusal Bayram’dan dolayı 1,5 gün ve diğer resmi bayramlar, dini bayramlar, yılbaşı, emek ve dayanışma günü ve Demokrasi ve Milli Birlik Gününden dolayı 14 gün genel tatil günü[2]bulunmaktadır. Çalışma hayatında genel tatil günü kavramı pek bilinmemekte bunun yerine resmi tatil kavramı kullanılmaktadır. Resmi tatillerde çalıştırılan işçilerin hakları ise 4857 sayılı İş Kanunla düzenlenmiştir.

Yazımızda bir takvim yılı içerisinde hangi günlerin resmi tatil günleri olduğu, resmi tatil günlerinde çalışanlara ödenecek ücretleri açıklamaya çalışacağız.

II- RESMİ TATİL YAPILAN GÜNLER HANGİLERİDİR?

2429 sayılı kanuna göre;

a- 1923 yılında Cumhuriyetin ilan edildiği 29 Ekim günü Ulusal Bayramdır. Ulusal Bayram 28 Ekim günü saat 13.00’ten itibaren başlar ve 29 Ekim günü devam eder.

b- Resmi bayram günleri, 23 Nisan günü Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, 19 Mayıs günü Atatürk’ü Anma ve Gençlik ve Spor Bayramı, 30 Ağustos günü Zafer Bayramıdır.

c- Dini bayramlar, Ramazan Bayramı (Arife günü saat 13.00’ten itibaren 3,5 gündür) ve Kurban Bayramı (Arife günü saat 13.00’ten itibaren 4,5 gündür)’dır.

d- Resmi tatiller 1 Ocak günü yılbaşı tatili, 1 Mayıs günü Emek ve Dayanışma Günü ve 15 Temmuz günü Demokrasi ve Milli Birlik Günü tatilidir.

Ulusal, resmi ve dini bayram günleri ile yılbaşı günü, 1 Mayıs günü resmi daire ve 15 Temmuz günü Demokrasi ve Milli Birlik Günü kuruluşlar tatil edilir. eskiden beri uygulanagelen Resmi Tatil günlerine, 1 Mayıs günü 2009 yılında eklenmiş, 15 Temmuz’da ise 2016 yılında eklenmiştir. 15 Temmuz gününde ilk olarak bu yıldan itibaren resmi tatil uygulanacaktır.

29 Ekim günü özel işyerlerinin kapanması zorunlu tutulmuştur, ancak kanunun bu maddesine aykırılığa herhangi bir ceza düzenlemesi de bulunmamaktadır. Bundan dolayı 29 Ekim günü özel işyerlerinin kapatılmamasına herhangi bir ceza uygulanmamaktadır.

Yukarıda sayılan resmi ve dini bayram günleri ile yılbaşı günü, 1 Mayıs günü ve 15 Temmuz günü Kanun’da genel tatil günü olarak adlandırılmıştır. Buna göre 29 Ekim’de 1,5 gün, Ramazan Bayramı’nda 3,5 gün, Kurban Bayramı’nda 4,5 gün, 23 Nisan, 19 Mayıs, 30 Ağustos, 1 Ocak, 1 Mayıs ve 15 Temmuz günlerinde 1’er gün olmak üzere bir yıl içerisinde toplam 15,5 gün resmi tatil yapılan gün vardır.

III- RESMİ TATİLLERDE ÇALIŞMA ÜCRETİ

4857 sayılı İş Kanunu’nun 44. maddesine göre “Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işyerlerinde çalışılıp çalışılmayacağı toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmeleri ile kararlaştırılır. Sözleşmelerde hüküm bulunmaması halinde söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayı gereklidir.”İşçinin onayı, iş sözleşmesi kurulurken alınabileceği gibi daha sonrada alınabilir. Bu onay resmi tatil günlerinde çalışılabileceğine yönelik olmalı ve işçinin kanunla tanınan haklarına aykırı hüküm içermemelidir.

İşçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenir. Yüzde usulünün uygulandığı işyerlerinde işçilerin ulusal bayram ve genel tatil ücretleri işverence işçiye ödenir. Böylece resmi tatillerde çalışan işçiler 2 günlük ücrete hak kazanırlar.

Resmi tatil ile hafta tatili aynı güne denk gelmesi halinde çalışılmazsa işçiye yine bir günlük ücreti ödenmelidir, çalışılması halinde hafta tatilinde ki çalışması fazla çalışma sayılacağından ve bunun karşılığı ücretin resmi tatillerde çalışılma karşılığı hak edilen ücretten fazla olduğundan işçi lehine olan uygulanmalı ve aynı güne denk gelen resmi tatil ve hafta tatilinde çalışan işçiye 2,5 günlük ücret ödenmelidir. Resmi tatillerde günlük çalışma süresi aşılırsa aşan kısım fazla çalışma sayılacağından bu kısmın ücreti %50 zamlı ödenir. Günlük çalışma süresini aşmayan kısımlar ise fazla çalışma sayılmaz.

Örnekleyecek olursak hafta tatilini Pazar günü kullanan işçi 2017 yılında Ramazan Bayramı’nın Pazar’a denk gelen 1. gününde çalışırsa o gün için 2,5 günlük ücrete, 2 nci veya 3. günlerinde çalışan işçi ise 2’şer günlük, çalışmadığı Ramazan Bayramı günlerinde ise 1 günlük ücrete hak kazanacaktır. İşçi tüm bayram boyunca hiç çalışmaması halinde ise aylık ücretini tam olarak alacaktır. Aynı işçi 15 Temmuz 2017 tarihinde Cumartesi günü çalışması halinde resmi tatilde çalışmış olacağından dolayı yine 2 günlük ücrete hak kazanacaktır.

Ramazan ve Kurban Bayramı arife günlerinde olduğu gibi 28 Ekim günüde yarım gün resmi tatildir ve işçinin çalıştırılmaması, çalıştırılması halinde ilave ücretin ödenmesi gerekmektedir. Arife günleri ve 28 Ekim günü saat 13:00’dan sonra yapılan çalışmalar için işçiye yarım günlük ilave ücret ödemesi yapılmalıdır.

Resmi tatillerde çalışma karşılığı ödenecek ücretin tespitinde fazla çalışma karşılığı olarak alınan ücretler, primler, işyerinin temelli işçisi olarak normal çalışma saatleri dışında hazırlama, tamamlama, temizleme işlerinde çalışan işçilerin bu işler için aldıkları ücretler ve sosyal yardımlar dikkate alınmaz. Resmi tatil ücreti işçinin çıplak maaşı üzerinden hesaplanır.

4857 sayılı Kanun’un 41. maddesine göre fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi isterse, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat onbeş dakikayı serbest zaman olarak kullanabilmektedir. Resmi tatillerde çalışma fazla çalışma veya fazla süreli çalışma sayılmadığından, resmi tatillerde çalışan işçiye bu çalışması karşılığında daha sonra izin kullandırılması mümkün değildir. Bu şekilde kullandırılacak izinler ancak işçilerin fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışmaları karşılığında kullandırılabilir. Resmi tatillerde çalışan işçiler için sadece bu günlerde yapılan fazla çalışmalar için izin kullandırılabilir.

IV- SONUÇ

Çalışanların Kanunla düzenlenmiş yıl içerisinde 15,5 gün resmi tatili bulunmaktadır. Asıl olan işçilerin bu tatil günlerinde çalıştırılmamalarıdır. Ancak çalıştırılmaları halinde işçinin yazılı onayının alınması ve çalışılan her gün için bir günlük ilave ücret ödemesinin yapılması gerekmektedir.

Resmi tatillerde günlük çalışma süresini aşan kısımlar ayrıca fazla çalışma olarak değerlendirilmeli ve bu kısmın ücreti %50 zamlı ödenmelidir. Ayrıca daha önce zorunlu nedenlerle çalışılamayan süreler için telafi çalışması resmi tatil günlerinde yapılamamaktadır. Bu şekilde eksik çalışılan süreler olsa bile resmi tatilde ki çalışma ücreti hak edilen tutar kadar ödenerek telafi çalışması daha sonra ki çalışma günlerinde yapılacaktır.

Resmi tatillerle ilgili yükümlülüklere uymayanlar için 4857 sayılı Kanunda bir ceza düzenlemesi bulunmamaktadır. Ancak 4857 sayılı kanunun ücret ile ilgili hükümlere aykırılıklar için uygulanacak idari para cezalarını düzenleyen 102. maddesinin a bendine göre resmi tatil ücretini ödemeyen veya eksik ödeyen işverenlere 2016 yılı için 167 TL[3] idari para cezası bulunmaktadır.

Resmi tatillerle ilgili hakları kullanabilmek için işçinin belli bir zaman çalışma zorunluluğu bulunmamaktadır. Resmi tatilden bir gün önce veya aynı gün işe başlayan işçi, diğer işçiler gibi resmi tatilde çalışmama ve o günlük ücretini tam alma veya çalışma karşılığı ilave ücret alma hakkına sahiptir.

Yazar: Mehmet UĞUR*

E-Yaklaşım / Haziran 2017 / Sayı: 294

*    Sosyal Güvenlik Denetmeni, C Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı 

[1]   2429 sayılı Kanun 19.03.1981 tarih 17284 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

[2]   Kanunda Ulusal Bayram ve genel tatil günü olarak belirtilen günler çalışma hayatında resmi tatil olarak adlandırılmaktadır. Yazımızın devamında bu şekilde anılacaktır.

[3]   2017 yılı güncel idari para cezası