I. Giriş:

 

20 Aralık 2009 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe giren 5941 sayılı Çek Kanunu ile uygulanmakta olan çek yasasında önemli değişiklikler yapılarak; 3 Şubat 2012 tarih ve 28193 (mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan, 6273 sayılı Çek Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunile değişiklikler yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. Bu değişikliklerin en önemlisi ise; bundan böyle karşılıksız çek düzenlenmesine uygulanan hürriyeti bağlayıcı (hapis cezası) kaldırılarak, yerine yeni tedbirler ve düzenlemeler getirilmiş olmasıdır.

 

II. Yasal Düzenleme:

 

6273 sayılı ‘Çek Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’ile;

 

MADDE 1– 14/12/2009 tarihli ve 5941 sayılı Çek Kanununun 2 nci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan ‘adlî sicil’ ibaresi ‘Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’ şeklinde değiştirilmiş ve aynı maddenin yedinci fıkrasına aşağıdaki bent eklenmiştir.

 

‘d) Çekin basıldığı tarih,’

 

MADDE 2- 5941 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin üçüncü fıkrasında yer alan ‘altıyüz’ ibareleri ‘bin’ şeklinde ve altıncı fıkrasında yer alan ‘şikâyette’ ibaresi ‘talepte’ şeklinde değiştirilmiş, maddeye aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

 

‘(9) Çekin, üzerinde yazılı baskı tarihinden itibaren beş yıl içinde ibraz edilmemesi hâlinde, muhatap bankanın üçüncü fıkraya göre ödemekle yükümlü olduğu tutara ilişkin sorumluluğu sona erer.’

 

MADDE 3- 5941 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin başlığı ‘Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı’ şeklinde, üçüncü fıkrasında yer alan ‘hukukî ve cezaî sorumluluk’ ibaresi ‘hukukî sorumluluk ile idarî yaptırım sorumluluğu’ şeklinde, birinci ve onuncu fıkraları aşağıdaki şekilde değiştirilmiş; ikinci, dördüncü, dokuzuncu ve onbirinci fıkraları yürürlükten kaldırılmıştır.

 

‘(1) Üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanunî ibraz süresi içinde ibrazında, çekle ilgili olarak karşılıksızdır işlemi yapılması hâlinde, altı ay içinde hamilin talepte bulunması üzerine, çek hesabı sahibi gerçek veya tüzel kişi hakkında, çekin tahsil için bankaya ibraz edildiği veya çek hesabının açıldığı banka şubesinin bulunduğu yer ya da çek hesabı sahibinin yahut talepte bulunanın yerleşim yeri Cumhuriyet savcısı tarafından, her bir çekle ilgili olarak çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilir. Bu fıkra hükmüne göre çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı, karşılıksızdır işlemine tabi tutulan çekin düzenlenmesi suretiyle dolandırıcılık, belgede sahtecilik veya başka bir suçun işlenmesi hâlinde de verilir.’

 

‘(10) Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararına karşı yapılacak başvuru ve itirazlar hakkında, 30/3/2005 tarihli ve 5326 sayılı Kabahatler Kanununun kanun yoluna ilişkin hükümleri uygulanır. Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararına karşı yapılan başvurunun kabulü hâlinde, bu kararla ilgili olarak da sekizinci fıkradaki bildirim ve yayımlanma usulü izlenir.’

 

MADDE 4- 5941 sayılı Kanunun 6 ncı maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

 

‘Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının kaldırılması

 

MADDE 6-(1) Karşılıksız kalan çek bedelinin, çekin üzerinde yazılı bulunan düzenleme tarihine göre kanunî ibraz tarihinden itibaren işleyecek 3095 sayılı Kanuna göre ticarî işlerde temerrüt faiz oranı üzerinden hesaplanacak faizi ile birlikte tamamen ödenmesi hâlinde, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı Cumhuriyet savcısı tarafından kaldırılır. Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağının kaldırıldığı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına 5 inci maddenin sekizinci fıkrasındaki usullere göre bildirilir ve ilân olunur.

 

(2) Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararının verildiği yer Cumhuriyet başsavcılığına başvurularak talebin geri alınması hâlinde de birinci fıkra hükmü uygulanır.

 

(3) Çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına ilişkin kayıt, kaydın girildiği tarihten itibaren her hâlde on yıl geçmesiyle Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından resen silinir ve bu işlem ilân olunur.

 

‘MADDE 5-5941 sayılı Kanunun 7 nci maddesinin dokuzuncu fıkrasında yer alan ‘bir yıla kadar hapis’ ibaresi ‘Cumhuriyet savcısı tarafından üçyüz Türk Lirasından üçbin Türk Lirasına kadar idarî para’ şeklinde değiştirilmiştir.

 

MADDE 6- 5941 sayılı Kanuna aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.

 

‘GEÇİCİ MADDE 3- (1) Bankalar, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca bu maddenin yayımı tarihinden itibaren bir ay içinde 2 nci maddeye göre yayımlanacak tebliğde belirlenen esaslara uygun olarak yeni çek defterleri bastırırlar.

 

(2) Bankalar, 31/12/2012 tarihine kadar müşterilerine yeni çek defterlerini verir ve ellerindeki eski çek defterlerini imha ederler.

 

(3) Bu Kanunun bu maddenin yayımı tarihinden önce yürürlükte bulunan hükümleri ile mülga 3167 sayılı Kanun hükümleri gereğince düzenlenmiş olan eski çeklerin hukukî geçerliliği devam eder.

 

(4) Bankaların müşterilerine verdikleri eski çek defterleriyle ilgili olarak, muhatap bankanın 3 üncü maddenin üçüncü fıkrasına göre ödemekle yükümlü olduğu tutara ilişkin sorumluluğu 30/6/2018 tarihinde sona erer.

 

(5) 31/12/2017 tarihine kadar, üzerinde yazılı düzenleme tarihinden önce çekin ödenmek için muhatap bankaya ibrazı geçersizdir.

 

(6) Bu maddenin yayımı tarihinden önce verilen çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararlarına ilişkin kayıtlar, 6 ncı maddede düzenlenen yasağın kaldırılmasına ilişkin şartlar oluşuncaya kadar Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasında tutulmaya devam olunur.

 

(7) Bu Kanun hükümlerine göre suç karşılığı uygulanan yaptırımı, idarî yaptırıma dönüştürülen fiiller nedeniyle,

 

a) Soruşturma evresinde bulunan dosyalar hakkında Cumhuriyet başsavcılığınca,

b) Kovuşturma evresinde bulunan dosyalar hakkında mahkemece,

 

idarî yaptırım kararı verilir. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığında bulunan dosyalar hakkında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığınca, Yargıtay’ın ilgili dairesinde bulunan dosyalar hakkında ise ilgili dairece, bu Kanuna göre işlem yapılmak üzere dava dosyası hükmü veren mahkemeye gönderilir ve bu mahkeme tarafından duruşma yapılmaksızın karar verilir.’

 

MADDE 7- 29/6/1956 tarihli ve 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununun 726 ncı maddesinin birinci ve ikinci fıkralarında yer alan ‘altı ay’ ibareleri ‘üç yıl’ şeklinde değiştirilmiştir.

 

MADDE 8- 13/1/2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun 814 üncü maddesinin birinci ve ikinci fıkralarında yer alan ‘altı ay’ ibareleri ‘üç yıl’ şeklinde değiştirilmiştir.

 

III. Sonuç ve Değerlendirme:

 

6273 sayılı Çek Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile yapılan önemli değişiklikler 3 Şubat 2012 tarihinde yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. Yapılan önemli değişiklikler ve öne çıkan hususlar aşağıdaki gibi sıralanabilir.