I- GİRİŞ

 

Uygulamada binek otomobillerinin tesliminde uygulanacak Katma Değer Vergisi (KDV) oranı, bu otomobillerin alımlarında yüklenilen KDV’nin indirim konusu yapılıp yapılamayacağı, indirim konusu yapılamaması durumunda yüklenilen KDV’nin ne şekilde giderileceği ve hangi araçların binek otomobil sayılacağı hususlarında bazı tereddütler yaşanmakta olup, Türkiye’deki binek otomobili sayısının 7 milyon civarında olduğu ve ikinci el oto piyasasının hareketliliği de göz önüne alındığında; konu birçok kişiyi doğrudan ilgilendirmektedir.

 

Bu yazımızda binek otolarda KDV uygulamaları ve hangi araçların binek otomobil sayılacağı hususunda açıklamalara yer verilecektir.

 

II- İLGİLİ MEVZUAT

 

Katma Değer Vergisi Kanunu, Vergi Usul Kanunu ve Motorlu Taşıtlar Kanunlarında binek otomobiller ile ilgili olarak bazı düzenlemeler yer almasına karşın net bir tanımlama yapılmamıştır Sadece Motorlu Taşıtlar Vergisi Kanunu’nun ikinci maddesinde‘otomobil yapısı itibarıyla, sürücüsü dâhil en çok sekiz oturma yeri olan ve insan taşımak için imal edilmiş bulunan motorlu araçtır’ şeklinde bir tanımlamaya yer verilmiştir. Bununla beraber binek otomobilleri Türk Gümrük Tarife Cetvelinin, Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonuna göre değerlendirilmektedir.

 

Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 28. maddesinin verdiği yetkiye dayanarak 30.12.2007 tarihinde yayımlanan2007/13033sayılı Kararname(1)ile mal teslimleri ve hizmet ifalarına uygulanacak katma değer vergisi oranları, Kararnameye ekli I sayılı listede yer alan mal ve hizmetler için %1, ekli II sayılı listede yer alan mal ve hizmetler için %8, bu listelerde yer alanlar hariç olmak üzere vergiye tabi işlemler için %18 olarak belirlenmiştir.

 

Mezkur Kanun’un 1/1 maddesinde Türkiye’de yapılan ticarî, sınaî, ziraî faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetlerin KDV’ye tabi olduğu belirtilmiştir. Özel kişilerin birbirinearaç satışıGelir Vergisi Kanunu’nun 37. maddesinde ticari kazancın tanımlanmasında yerverilen devamlılık şartını taşımamaktadır. Ticari nitelik taşımayan özel kişilerin birbirlerine araç satışları da KDV’nin konusuna girmediğinden vergiye de tabi olmayacaktır.

 

3065 sayılı KDV Kanunu’nun 30/b maddesi uyarınca,(3297 sayılı Kanun’un 10. maddesiyle değişen bent)‘faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere işletmelere ait binek otomobillerinin alış vesikalarında gösterilen katma değer vergisi, hesaplanan KDV’den indirilemeyecektir.’ Ancak yürürlüğü giren 23 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliği(1)‘ndebelirtildiği gibi; indirim konusu yapılamayan bu vergi, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunları çerçevesinde işin mahiyetine göre gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınabilecektir. Gider ya da maliyet yazılma konusu ise mükellefin tercihine bırakılmıştır. Bu uygulama binek otomobil işletmeciliği ile uğraşan mükelleflerin işletme amacı dışında satın aldıkları binek otomobiller içinde geçerlidir. Bu düzenleme ile binek otomobillerin muvazaalı bir şekilde işletmeye sokulmasını engellemek ve vergi kaybının önüne geçmek amaçlanmıştır. Örneğin; bir ‘rent a car’(2) firması kiralayacağı aracın dışında müdürüne tahsis etmek üzere alacağı otomobil için katma değer vergisini indirim konusu yapamayacaktır.

 

III- BİNEK OTOMOBİLERİN ALIM-SATIMINDA UYGULANAN KDV ORANLARI

 

Binek otomobillerin alım-satımında uygulanan KDV oranları Gelir İdaresi Başkanlığı’nın bir Özelgesi’nde(3) aşağıdaki şekilde yer almaktadır:

 

● Başkasına ait binek otomobillerinin satışına aracılık edilmesi halinde tarafınızca bir teslim yapılmamakta teslim satıcı ile alıcı arasında gerçekleşmektedir. Bu işlemde satıcının mükellef olmaması halinde katma değer vergisi uygulanmayacaktır.

 

● Satıcının mükellef olması ve binek otomobilin alımında ödenen katma değer vergisini indirme hakkının bulunması halinde bu teslimde % 18 katma değer vergisi uygulanacak ve satıcı tarafından beyan edilecektir.

 

● Satıcının mükellef olması ve binek otomobilin alımında ödenen katma değer vergisini indirme hakkının bulunmaması halinde satışta % 1 katma değer vergisi uygulanacak ve satıcı tarafından beyan edilecektir

 

● Her iki halde de firmanızca satışa aracılık nedeniyle komisyon vb. adı altında sağlanan gelirler % 18 katma değer vergisine tabi olacak ve aracılık bedeli üzerinden hesaplanacak bu tutar firmanızca beyan edilecektir.

 

● Firmanızca kullanılmış binek otomobillerinin satmak üzere satın alınması halinde, alış sırasında satıcının durumuna bağlı olarak % 1 veya % 18 katma değer vergisi hesaplanacak, satıcı mükellef değilse alış katma değer vergisine tabi olmayacaktır. Alışta katma değer vergisi ödenmişse indirim konusu yapılmayacak gider veya maliyet hesaplarına alınacaktır.

 

● Bu araçların satışında ise alış sırasındaki katma değer vergisinin durumuna bakılmaksızın % 1 katma değer vergisi uygulanacak ve firmanız tarafından beyan edilecektir.

 

Kullanılmış binek otomobiller ile yine kullanılmış ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu taşıtlar ise söz konusu Kararname Eki Kararın I sayılı listesinin 9. sırasında yer aldığından teslimleri %1 oranında KDV’ye tabi olacaktır. Bu kapsamda değerlendirilemeyecek taşıtların tesliminde ise genel oranda (%18) KDV hesaplanacaktır. Yine Kararname metninde yer alan ‘Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 30/b maddesine göre binek otomobillerinin alımında yüklenilen katma değer vergisini indirim hakkı bulunan mükelleflerin, bu araçları tesliminde bu Karar’ın 1. maddesinin (a) bendinde öngörülen vergi oranı uygulanır.’ hükmü uyarınca aldıkları binek otomobillerin KDV’sini indirme hakkı bulunan yani faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olan mükelleflerin (oto kiralama şirketleri, ‘rent-a-car’ firmaları, vb) yapacakları ikinci el binek otomobil teslimleri % 18 oranında KDV’ye tabi olacaktır.

 

Burada dikkat edilmesi gereken husus bu otomobillerden sadece kullanılmış olanların tesliminde indirimli KDV oranı uygulanacağıdır. Kullanılmamış (sıfır km) otomobil ile binek otomobili niteliğinde olmayan araçların teslimi ise genel oranda (%18) KDV’ye tabi olacaktır. Binek otomobili ifadesi 87.03 gümrük tarife pozisyonundaki sedan veya steyşın vagon binek otomobilleri ile jip, 4×4 arazi taşıtı, yarış arabası gibi araçları kapsamaktadır. ‘Kullanılmış’ deyimi ise, Türkiye’de kayıt ve tescil edilmiş yani plaka almış olan otomobilleri ifade etmektedir. Dolayısıyla kaç yaşında olursa olsun, yurt dışından ithal edilecek otomobiller ile gümrüğe terk edilmiş olan Türkiye’de plaka almamış (veya diplomatik ya da geçici plaka almış) araçlar kullanılmış sayılmayacak ve bunların ithalinde veya TASİŞ tarafından satışında % 18 oranında KDV uygulanacaktır.

 

Yaşanan tereddütlerin sebebi olarak kullanılacak olan motorlu taşıtın binek otomobil mi yoksa eşya taşımaya mahsus araç mı olduğu kararının net olarak verilememesidir. Konu ile ilgili olarak Maliye Bakanlığı’nın bir Özelgesi aşağıdaki şekildedir.

 

‘Gümrük Müsteşarlığı Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 12.03.1998 tarih ve 1998/9 sayılı Genelgesi’ne göre, çift kabinli pick-up taşıtların niteliği oturma kapasitesi ile yük kapasitesinin mukayesesi suretiyle tespit edilmektedir. Buna göre, 1 kişi 70 kg. olarak göz önüne alınmak suretiyle belirlenecek toplam oturma kapasitesi, toplam yük kapasitesinden çıkarılarak bulunan serbest yük taşıma kapasitesinin oturma kapasitesinden az olması halinde bu araçlar ‘87.03 Binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş, diğer motorlu taşıtlar (87.02 pozisyonuna girenler hariç) (steyşın vagonlar ve yarış arabaları dahil)’ kapsamında değerlendirilecektir.  

 

Yapılan hesaplama sonucu bulunan serbest yük taşıma kapasitesinin oturma kapasitesinden fazla olması halinde, bu taşıtlar ‘87.04 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar’ kapsamında değerlendirilecektir’(4).

 

Bu açıklamalar çerçevesinde satışı yapılacak ikinci el taşıtın toplam oturma kapasitesinin, toplam yük kapasitesinden çıkarılarak bulunan serbest yük taşıma kapasitesinin oturma kapasitesinden fazla olması halinde kamyonet olarak değerlendirilerek satışında genel oranda (%18) katma değer vergisi uygulanacaktır. Ancak, söz konusu araçların oturma kapasitesinin yük taşıma kapasitesinden fazla olması halinde binek otosu olarak değerlendirileceğinden bu araçların satışında kullanılmış binek otosu kapsamında %1 oranında katma değer vergisi uygulanacaktır.

 

Örneğin 12 koltuklu bir minibüsün satın alınırken KDV’si indirim konusu yapılmış olsun. Daha sonra aracın koltuklarını sökerek bir makam aracına dönüştürülmesi durumunda bir binek otomobil olarak trafiğe tescil ettirileceği dönemde indirilen KDV’nin düzeltilmesi gerekecektir. Ayrıca Danıştay 7. Dairesi’nin Kararı’nda ‘kamyon olarak tasarlandığı halde, dağıtıcı firmanın isteği doğrultusunda insan taşıyıcı araç haline getirilen taşıtın otomobil olarak vergilendirilmesinin yasal olduğu’(5) yine Danıştay 9. Dairesi’nin bir Kararı’nda(6)4 x 4 jeeplerin ve arazi taşıtlarının binek otomobil sayılacağı ve katma değer vergisinin indirim konusu edilemeyeceği belirtilmiştir. Görüldüğü üzere Danıştay kararlarında da özelge ile belirtilen hususlar arasında bir çelişki yaşanmamaktadır.

 

IV- SONUÇ

 

Sonuç olarak ilgili mevzuatın, Maliye Bakanlığının Görüşlerinin ve Danıştay Kararlarının binek otolardaki KDV uygulamasında uyum içerisinde olduğu anlaşılmaktadır. Konuya ilişkin olarak mükelleflerin tereddütlerinin de giderilmiş olduğunu söyleyebiliriz.

   

Yazar:Arif YAŞAR*

 

E-Yaklaşım / Ocak 2012 / Sayı: 229