Devlet, engelli vatandaşların istihdam edilmesini teşvik etmek ve bu teşviki sağlarken de işverenlerin maliyet yükünü hafifletmek amacıyla bazı avantajlar sunmaktadır. Ayrıca, İş Kanununda, elli veya daha fazla işçi çalıştırılan özel sektör işyerlerinde yüzde üç engelli işçi çalıştırılması zorunludur. Aynı il sınırları içinde birden fazla işyeri bulunan işverenin ise çalıştırmak zorunda olduğu işçi sayısı, toplam işçi sayısına göre hesaplanır.

Bu amaçla 4857 sayılı Kanunun 30’uncu maddesinde engelli istihdamına ilişkin sigorta primi işveren teşviki getirilmiştir.

Bu maddeye göre;

-Sadece özel sektör işverenleri tarafından çalıştırılan engelli sigortalılar için sigorta primi işveren hissesi teşvikinden yararlanabilir.

-Kanunda belirtildiği üzere yeraltı ve su altı işlerinde engelli işçi çalıştırmak yasak olduğu için bu işlerde faaliyet gösteren işyerleri için teşvikten yararlanmak mümkün değildir.

Bu teşvikten yararlanabilmek için yapılan ilk uygulama şöyleydi:

-Öncelikle engelli sigortalı çalıştıran işverenlerden, çalışma gücünün en az %40’ından yoksun olduğu sağlık kurulu raporu ile belgelenmiş sigortalılar için 2008/77 sayılı Genelge ekinde yer alan belgenin Türkiye İş Kurumundan onaylatılarak işyerinin bağlı bulunduğu sosyal güvenlik merkezine ibrazı gerekmektedir. Burada önemli nokta; eğer işveren önce zorunlu olmadan engelli çalıştırırken daha sonra zorunlu şartları sağlayıp çalıştırdıkları engelliler varsa, bu değişikliği Türkiye İş Kurumu İl/Şube Müdürlüklerinden onaylatılacak belge ile belgelenmesi gerekmektedir. Ayrıca, engelli sigortalıların durumlarını gösteren Türkiye İş Kurumu İl/Şube Müdürlüklerinden onaylatılan belgeyi her yılın Ocak ayında SGK’ya ibraz etmesi gerekir.

– Aynı il sınırları içinde elli veya daha fazla sigortalı çalıştıran işverenler için zorunlu çalıştırdıkları engelli sigortalılara ilişkin aylık prim ve hizmet belgelerini 14857 sayılı kanun numarasını kullanarak, zorunlu sayısını aştıkları durumda fazlası yani %3’ ten fazlası için çalıştırdıkları engelli sigortalılara ilişkin aylık prim ve hizmet belgelerini ise 54857 sayılı kanun numarasını seçerek SGK bildirgelerini vermeleri gerekmektedir.

-Engelli sigortalı çalıştırmakla yükümlü olmayıp işyerlerinde engelli istihdam eden işverenler ise bu sigortalıların tamamına ilişkin aylık prim ve hizmet belgelerini 54857 sayılı kanun numarasını seçerek SGK bildirgelerini vermeleri gerekmektedir.

• -% 3 oranında engelli çalıştırmak zorunluluğu olan özel sektör işyerleri ile korumalı işyerleri için Hazine Payı bölümüne 1 kodu (“Hazine Payı : 1 Kontenjan dahilinde/Korumalı İşy.Engelli Sigortalı-%100)”verilir. Bu işyerleri; Zorunlu olarak engelli sigortalılarını 14857 sayılı Kanun türünü seçerek sigorta primi işveren hissesi teşvikinden % 100 oranında, zorunluluk dışında çalıştırdıkları engelli sigortalılar için ise  54857 sayılı Kanun türünü seçerek sigorta primi işveren hissesi teşvikinden % 50 oranında,

-Korumalı işyeri işverenleri ise, 14857 sayılı Kanun türünü seçerek sigorta primi işveren hissesi teşvikinden % 100 oranında yararlanır.

• Engelli sigortalı çalıştırmak zorunluluğu olmadığı halde engelli sigortalı çalıştıran işyerleri için Hazine Payı bölümüne 2 kodu (Hazine Payı : 2 Zorunluluk Dışı Engelli Sigortalı-%50) verilir. Bu işyerleri 54857 sayılı Kanun türünü seçerek bildirgelerini verir ve sigorta primi işveren hissesi teşvikinden % 50 oranında yararlanır.
• Örnek verecek olursak; 60 sigortalısı olan A Limited Şirketinin 5 engelli olduğunu varsayalım. Bu işveren 50 çalışan limitini aştığı için öncelikle engelli istihdam etmek zorundadır. Bu rakam toplam sigortalı sayısı olan 60 çalışanın yüzde 3’ü kadar olacaktır. Yani 60*3/100=1,8 yani 2 kişidir. İşveren aylık prim ve hizmet belgelerinin, engelli sigortalılardan 2’si için 14857 sayılı Kanun türü, diğer 3 engelli sigortalısı için ise 54857 sayılı Kanun türünü seçerek bildirgelerini vermelidir..

• Yine bir başka örnekte; B Anonim Şirketinin 3’ü engelli olmak üzere toplam 20 sigortalısı olsun. Toplam sigortalı sayısı 50’yi aşmadığı için bu işverenin, engelli sigortalı çalıştırma zorunluluğu yoktur ve 3 engelli sigortalısı için aylık prim ve hizmet belgesini 54857 sayılı Kanunu türünü seçerek bildirmelidir.

6518 SAYILI KANUNLA YAPILAN DÜZENLEME İLE YAPILAN DEĞİŞİKLİK SONRASI UYGULAMA İSE;

-İşveren, çalıştırdığı engelli sigortalıyı ister zorunlu olarak işe almış olsun isterse zorunlu olmadan işyerinde çalıştırıyor olsun, engelli sigortalının işveren hissesinin tamamı Hazine tarafından karşılanmaktadır.

-İşverenlerin bu teşvikten yararlanabilmesi için engelli sigortalıların e-Bildirge programlarında “Engelli Teşvik Yönetimi” başlığı altında sisteme kayıt edilmesi, 14857 sayılı kanun numarası seçilerek aylık prim ve hizmet belgelerinin düzenlenmesi ve tahakkuk eden primlerin sigortalı hissesi ile prime esas kazanç alt sınırını aşan kısma isabet eden işveren hissesi prim tutarının ödenmesi gerekmektedir.

-Sigortalıların “Engelli Teşvik Yönetimi” başlığı ile sisteme kaydı sırasında, TC kimlik numarası girilen sigortalının engel oranının % 40’ın altında olup olmadığı Türkiye İş Kurumu veri tabanından sorgulanır. Bu sorgulama sayesinde;  % 40 ve üzerinde engeli olan sigortalılar için 14857 sayılı Kanun numarası seçilerek işlem yapılabilirken, engel oranı %39 ve altında olan sigortalıların aylık prm ve hizmet belgeleri 14857 sayılı Kanun numarası seçilerek gönderilemez.

Hazinece karşılanacak olan işveren hissesi sigorta priminin hesaplanmasına gelecek olursak;

Özel sektör işverenleri tarafından bu kapsamda çalıştırılan özürlü sigortalıların, sigorta primleri prime esas kazanç alt sınırı üzerinden (brüt asgari ücret tutarı)hesaplanır.

Örneğin; A limited şirketinin 10 engelli sigortalısı olduğu ve her bir engelli sigortalıdan dolayı Kuruma bildirilen sigorta primine esas tutarın 2500 TL olduğu varsayıldığında,

Teşvik dikkate alınmadan engelli sigortalı için ödenmesi gereken sigorta prim tutarı; (2017 yılı verileri baz alınmış ve hesaplama 1 çalışan için yapılmıştır.)

Eğer bu işverenin 5510 sayılı indirimi de hak ettiğini düşünürsek, her 1 işçi için 5510 sayılı kanundan indirim tutarı 2500*5/100=125 TL olacaktır. 4857 sayılı kanun teşviki: 1.777,50 x 20,5/100 =364 TL olacaktır. 2500 TL maaşla çalışan bir sigortalı için işveren Hissesi: 2.500 x 20,5/100 =512,5 TL olacaktır.

Dolayısıyla bu örneğe göre işveren;

-hiçbir teşvikten yararlanmasa 512,5 TL işveren hissesi ödeyecek .

-5510 sayılı kanunla birlikte 4857 sayılı kanundan yararlansa 512,5TL- (364+125)=23,5 TL işveren hissesi ödeyecek ,

-sadece 4857 sayılı kanundan yararlansa 512,5-364=148,5TL işveren hissesi ödeyecektir.

Burada unutulmaması gereken nokta; Hazine ödemesinin alınabilmesi için işveren aylık sigorta primlerinin sigortalı hissesine isabet eden kısmı ile Hazinece karşılanmayan işveren hissesine isabet eden kısmın tamamının ödemelidir. Aksi takdirde yasal süresi içinde ödenmemesi veya eksik ödenmesi halinde, gerek işveren tarafından ödenmesi gereken kısma, gerekse Hazine tarafından karşılanması gereken kısma isabet eden gecikme cezası ve gecikme zammı, işverenden tahsil edilir.

 17.02.2017

 Özkan Uzel

 Sorumlu Bağımsız Denetçi

 Mali Müşavir