Esnaf kime denir?

Gezici olarak ya da sabit bir yerde; ekonomik faaliyeti sermayesi ile beraber bedeni çalışmasına dayanan ve elde ettiği kazanç tacir ya da sanayici niteliğini kazandırmayacak kadar olan, basit usulde vergilendirilen ve işletme hesabı esasına göre deftere tabi olan ile vergiden muaf olan meslek ve sanat sahibi kimseler esnaf olarak adlandırılmaktadır.

Hangi esnaflar İş Kanunu’na tabi değil?

Esnaf yanında çalışanın işçi sayılıp sayılmayacağı sorusunun kaynağı, İş Kanunu’nun 4üncü maddesindeki istisnalardır. Buna göre, esnaf ve sanatkâr tanımına uyan ve 3 kişinin çalıştığı bir işyeri kanun kapsamı dışında kalacaktır. Bunun anlamı ise, burada çalışanların İş Kanunu’na göre işçi olarak kabul edilmeyecek olmasıdır.

Ancak madde metninden de anlaşılacağı üzere hem işyerinin esnaf niteliğinde olması ve hem de o işyerinde en çok 3 kişinin çalışması şartının birlikte mevcut olması gerekir. Burada 3 kişi denildiğine göre, esnafın kendisinin de sayılması gerekir. O halde esnafın kendisi, varsa çalışan aile efradı ve diğer çalışanlar dahil en az 4 kişinin çalıştığı bir esnaf dükkânı da İş Kanunu kapsamında olacaktır.

Hangi işler esnaflık olarak kabul edilir?

Bununla ilgili Esnaf ve Sanatkârla Tacir ve Sanayiciyi Belirleme Koordinasyon Kurulunca esnaf ve sanatkâr meslek kolları belirlenmektedir. Ancak bu liste tek başına bir anlam ifade etmemektedir. Önemli olan temel husus, yürütülen faaliyet itibariyle esnaf tanımının gerektirdiği unsurlara sahip olmaktır. Burada da temel ölçüt, bedeni çalışmanın ve büyük sayılmayacak kazancın birlikte varlığının sağlanabilmesidir. Her işyeri bu kriterlere göre değerlendirilmeli ve ona göre bir karara varılmalıdır.

Esnaf dükkanında çalışan kişi sayısı 3 ve daha az ise!

Bu durumda burada çalışanların İş Kanunu’na tabi olmadığını söylememiz gerekir. Bunun anlamı bu işçilerin iş güvencesi, kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı gibi önemli haklardan mahrum olması demektir. İş Kanunu yine de esnaf yanında çalışanlara özel bir düzenleme yapmaktan geri durmamış ve 113’üncü maddesinde “bunların da kanunun 32, 35, 37 ve 38inci madde hükümlerinden faydalanabileceğini” beyan etmiştir.

En çok 3 işçi çalıştıran esnaf yanında çalışanlar İş Kanunu’na tabi olmasalar bile; ücret, maaşlarına koyulabilecek azami haciz miktarı, ücret hesap pusulası düzenlenmesi ve ücret kesme cezası bakımından kanuna tabi olacaklardır.

Esnaf dükkanında çalışan kişi sayısı 4 ve üzerinde olduğunda ise, artık orada çalışanlar işçi sayılacak ve İş Kanunu’nun bütün hükümlerinden yararlanabilecektir.

Esnaf yanında çalışan, hakkını nasıl arayacak?

Yukarıda belirtilen esnaf tanımına uyan ve en çok 3 kişinin çalıştığı bir işyerinde çalışan kişi, bazı haklarını alamadığını düşünüyorsa nereye başvurmalıdır? Bu durumda İş Mahkemesine başvurulması mümkün değildir; çünkü bu çalışanlar İş Kanunu’na göre işçi sayılmamaktadır. Bu çalışanların Borçlar Kanunu kapsamında haklarını araması ve genel görevli mahkemeye başvurmaları gerekmektedir.

Yargıtay, işyerinin esnaf olup olmadığına nasıl karar veriyor?

Aşağıda verilen Yargıtay kararı tetkik edildiğinde, bir işyerinin esnaf niteliğine sahip olup olmadığı konusunda tereddüt yaşanıyorsa, hangi kriterlere göre bunun değerlendirilmesi gerektiği açıklanmaktadır.

“Somut olayda, servis aracı işletmeciliğinin, Esnaf ve Sanatkarla Tacir ve Sanayiciyi Belirleme Koordinasyon Kurulu kararıyla esnaf faaliyeti kapsamına alındığı, fesih tarihinde davalı işyerinde çalışan işçi sayısının iki olduğu ve buna göre 4857 s. Kanun’un 4/ı maddesi gereğince İş Kanunu’nun uygulanmayacağı gerekçesiyle görevsizlik kararı verilmiş ise de, yapılan araştırma eksik ve hüküm kurmaya yeterli değildir. Mahkemece, davalının vergi kayıtları getirtilmeli, esnaf ve sanatkar siciline kayıtlı olup olmadığı, hangi esasa göre defter tuttuğu, ekonomik faaliyetini sermayesiyle birlikte bedeni çalışmasına dayandırıp dayandırmadığı ve kazancının tacir niteliğini kazandıracak miktarda olup olmadığı araştırılmalı, yukarıdaki ilkeler ve değişen yasal düzenlemeler göz önünde tutularak taraflar arasındaki ilişkinin 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında kalıp kalmadığının değerlendirilmesi gerekirken, eksik incelemeyle yazılı şekilde hüküm tesisi hatalı olup bozmayı gerekmiştir.” (22 Hukuk, 30.09.2013 ve 2013/20928 E.)

SONUÇ

Bir işyerinde yürütülen faaliyet ESNAF tanımına uyuyorsa ve o işyerinde en çok 3 kişi çalışıyorsa; orada çalışan kişiler İş Kanunu kapsamında değildir. Bunlar hakkında uygulanması gereken yasa, Türk Borçlar Kanunu olacaktır. Dolayısıyla bu çalışanların İş Mahkemesine dava açmak hakkı bulunmamaktadır.

Esnaf faaliyetinin yürütüldüğü bir işyerinde çalışan kişi sayısı 4 ve daha fazla ise, bu durumda burada çalışanlar işçi olarak kabul edilecek ve İş Kanunu’na tabi olacaktır.