I- GİRİŞ

Kısmi süreli veya çağrı üzerine çalışan sigortalıların ay içinde eksik kalan sürelerine ilişkin Genel Sağlık Sigortası (GSS) primlerinin 30 güne tamamlatılmasına ilişkin uygulama, 6745 sayılı Kanunla(1) 01.10.2016 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere değiştirilmiştir.

Çalışmanın konusu bu uygulama değişikliğinin detaylarına dair olacaktır.

II- GSS PRİMLERİNİ 30 GÜNE TAMAMLAMAK ZORUNDA OLANLAR

30.09.2016 tarihinden önce eksik gün nedeni “06-Kısmi istihdam” ve “17-Ev hizmetlerinde 30 günden az çalışma” seçeneği tercih edilen sigortalılar ile 5510 sayılı Genel Sağlık ve Sosyal Sigortalar Kanunu(2)’nun Ek Madde 9 kapsamında ay içinde 10 günden fazla çalışan sigortalıların eksik bildirilen sürelere ilişkin GSS primlerini 30 güne tamamlamaları zorunluydu.

6745 sayılı Kanun’un 63. maddesiyle 5510 sayılı Kanun’un 88. maddesinin dördüncü fıkrasının birinci cümlesi “4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı olmakla birlikte, 4857 sayılı Kanun’un 13 ve 14. maddelerine göre kısmi süreli veya çağrı üzerine çalışanlar ile bu Kanun’a göre ev hizmetlerinde ay içerisinde 30 günden az çalışan sigortalılar için eksik günlerine ait genel sağlık sigortası primlerinin 30 güne tamamlanması zorunludur.” şeklinde iken “3. maddenin üçüncü fıkrası kapsamına girenler hariç olmak üzere; 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı olmakla birlikte, 4857 sayılı Kanun’un 13 ve 14. maddelerine göre kısmi süreli veya çağrı üzerine çalışanlar, ay içerisinde günün bazı saatlerinde çalışıp, çalıştığı saat karşılığında ücret alanlar ile bu Kanun’un ek 9. maddesinin birinci fıkrasına tabi olanlardan ay içerisinde yirmi gün ve daha az çalışanlar için eksik günlerine ait genel sağlık sigortası primlerinin otuz güne tamamlanması zorunludur.” şeklinde değiştirilmiştir.

Bu değişik neticesinde artık 01.10.2016 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere eksik gün nedeni “06-Kısmi istihdam” ve “17-Ev hizmetlerinde 30 günden az çalışma” seçeneğinin yanı sıra “07-Puantaj kayıtları” seçilen sigortalıların da eksik kalan sürelere ilişkin GSS primlerini 30 güne tamamlamak zorunlu hale gelmiştir.

Bu değişiklikle ilgili olarak öncelikle “3. maddenin üçüncü fıkrası kapsamına girenler hariç…” ibaresine açıklık getirmek yerinde olacaktır. Buna göre mezkûr fıkra hükmü şöyledir: “4857 sayılı Kanun’un 13 ve 14. maddelerine göre kısmi süreli veya çağrı üzerine çalışanlar, ay içerisinde günün bazı saatlerinde çalışıp, çalıştığı saat karşılığında ücret alanlar ve bu Kanun’un ek 9. maddesinin birinci fıkrasına tabi olarak çalışanlardan ay içerisinde otuz günden eksik prim ödeme gün sayısı bulunanlar, sigortalı çalışmama şartı hariç birinci fıkranın (10) numaralı bendinde yer verilen diğer şartları haiz olmaları kaydıyla otuz günden eksik günleri için genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi sayılır.”

Bu fıkra hükmünden öz olarak anlaşılması gereken mana şudur ki; yukarıda yer verilen ve son haliyle kapsamı genişletilen GSS primlerini 30 güne tamamlama zorunluluğunda olan sigortalılardan bu kapsama girmekle birlikte Kanun’a göre (5510/3,1-(10)) bakmakla yükümlü olunan kişi sıfatına haiz olan sigortalılar söz konusu zorunluluktan muaf tutulmuşlardır.

Örnek: Üniversite öğrencisi Reşat Bey, 21 yaşında olup kısmi süreli olarak ayda 15 gün süreyle çalışmaktadır. Reşat Bey, yüksek öğrenim görmesi ve yaşının 21 (25’in altında) olması nedeniyle Kanunen ebeveynlerinin bakmakla yükümlü oldukları kişiler arasında sayılmaktadır. Dolayısıyla Reşat Bey kısmi süreli çalışmasından dolayı kazandığı 15 günlük GSS prim gün sayısını 30 güne tamamlama zorunluluğu bulunmamaktadır.

Netice itibariyle kısmi süreli çalışmakla birlikte bakmakla yükümlü olunan kişi sıfatına sahip sigortalılar GSS kapsamından çıkartılmışlardır.

Diğer taraftan, 5510 sayılı Kanun’un ek 9. maddesi 01.04.2015 tarihinden itibaren yürürlüğe girdiğinden 01.04.2015 ile 30.09.2016 tarihleri arasında ev hizmetleri kapsamında 10 gün ve 29 gün arasında sigortalılığı bulunanlar sigortalının bakmakla yükümlü kişi olup olmadığına bakılmaksızın 30 günden az sürelerini gelir testi sonucuna göre kanunun (60/c-1) alt bendi veya (60/g) bendi kapsamında 30 güne tamamlamaları gerekmektedir.

Dolayısıyla, 6745 sayılı Kanun’un yürürlük tarihi olan 01.10.2016’dan itibaren “06- Kısmi istihdam” veya “17- Ev hizmetlerinde 30 günden eksik çalışma” kodu ile bildirilen sigortalılar gibi, artık “07- Puantaj kayıtları” seçeneği ile bildirilen sigortalılar da eksik günlerine ait genel sağlık sigortası primlerini gelir testi sonucuna göre Kanun’un (60/c-1) alt bendi veya (60/g) bendi kapsamında 30 güne tamamlamaları gerekmektedir. Daha öz bir ifadeyle, artık 07 puantaj kaydı ile eksik gün bildirilen kişiler için de GSS priminin 30 güne tamamlanması zorunlu hale gelmiştir.

Öte yandan, mevzu bahis düzenleme doğrultusunda, kısmi süreli çalışmakla birlikte ay içindeki prim gün sayısı 21 veya üzerinde olan sigortalılar GSS kapsamından çıkartılmış olmaktadır. Şöyle ki kısmi süreli çalışmakla birlikte;

– “06-Kısmi istihdam” ve “17-Ev hizmetlerinde 30 günden az çalışma” şeklinde bildirilmiş olan sigortalılar 01.01.2012 ila 30.09.2016 tarihleri arasında eksik bildirilen sürelerin kaç gün olduğuna bakılmaksızın tamamı için,

– 5510/Ek-9. madde kapsamında 01.05.2015 ila 30.09.2016 tarihleri arasında 10 günden fazla çalışan sigortalılar eksik kalan sürelerin tamamı için GSS kapsamına alınmışlardı.

Söz konusu yasal düzenleme doğrultusunda ise eksik gün nedeni olarak “06-Kısmi istihdam”, “07-Puantaj kayıtları” ve “17-Ev hizmetlerinde 30 günden az çalışma” şeklinde bildirimi yapılan sigortalılar ile 5510/Ek-9. madde kapsamında 10 günden fazla çalışan sigortalıların ay içindeki prim gün sayılarının 20 gün ve altında olması halinde eksik sürelerini 30 güne tamamlamaları zorunlu olacak; prim gün sayılarının 21 gün veya üzerinde olması halinde böyle bir zorunluluk olmayacaktır.

Bahsedildiği şekilde kısmi süreli çalışan ve GSS kapsamında eksik kalan sürelerini 30 güne tamamlamak zorunda olan sigortalılar için ikinci bir yol ise talep etmeleri halinde isteğe bağlı sigortalı olmaktır. Yani adı geçen sigortalılar, eksik kalan sürelere ilişkin genel sağlık sigortası primleri ile malullük, yaşlılık ve ölüm primlerini isteğe bağlı sigortalılık kapsamında ödemek suretiyle 5510/60-g kapsamında GSS primi ödemek zorunluluğundan kurtulabileceklerdir. Aksi takdirde izah edildiği şekilde söz konusu zorunluluk doğrultusunda kapsama giren sigortalıların gelir test sonucu aile içinde kişi başına düşen gelir miktarının;

– Asgari ücretin üçte birinden az çıkması halinde GSS primleri 5510/60(c-1) maddesi kapsamında devlet tarafından karşılanacak,

– Asgari ücretin üçte birinden fazla çıkması halinde 5510/60-g maddesi kapsamında kendileri tarafından ödenecektir.

III- SONUÇ

Sonuç itibariyle kısmi süreli veya çağrı üzerine çalışanlar ile bu Kanun’a göre ev hizmetlerinde ay içerisinde 30 günden az çalışan sigortalılar için var olan eksik günlerine ait genel sağlık sigortası primlerinin 30 güne tamamlanması zorunluluğu artık “07-Puantaj kayıtları” şeklinde bildirimi yapılan sigortalılar için de geçerlidir. Diğer taraftan, kısmi süreli çalışmakla birlikte 5510/3,1-10 bendi kapsamında bakmakla yükümlü olunan kişi sıfatına haiz olanlar ile ay içindeki prim gün sayısı 21 veya üzerinde olanlar için böyle bir zorunluluk yoktur.

Yazar: Murat ARAZ*

E-Yaklaşım / Şubat 2017 / Sayı: 290

*           İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü, Sosyal Güvenlik Denetmeni

(1)         07.09.2016 tarih ve 29824 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(2)         16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.