I- GİRİŞ

BAĞ-KUR Yasası’nda[1] yapılan değişiklikle; Kendi adına bağımsız olarak çalışan sigortalılardan yaşlılık aylığı bağlandıktan sonra, “ticari kazanç veya serbest meslek kazancı dolaysıyla gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefiyeti devam edenlerin”, diğer sosyal güvenlik yasalarına göre yaşlılık ve malûllük aylığı bağlananlardan “ticari kazanç veya serbest meslek kazancı dolaysıyla gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefiyeti olanların” sosyal güvenlik destek primi ödemeleri hükme bağlanmıştır.

Bağ-kur Yasası’nda yapılan bu düzenleme ile topluluk sigortasına tabi olan avukatlar ile noterler hariç, kendi adına bağımsız olarak çalışan serbest meslek veya ticari kazanç nedeniyle gerçek veya basit usulde vergi mükellefi olanların sosyal güvenlik destek primi ödemelerini zorunlu kılınmıştır.

Ekim/2008 ayı başından itibaren yürürlüğe girin Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası ile de bu ilke korunmuştur.

Ancak Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası’nda, sosyal güvenlik destek primine ilişkin düzenleme, önceki mevzuat hükümlerine göre malûllük, yaşlılık aylığı alanlar için farklı, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasasına göre aylık hak edip bağlanacak sigortalılar için farkı olarak düzenlenmiştir.

Sosyal Sigortalar ve Genel sağlık Sigortası Yasası uyarınca malûllük ve yaşlılık aylığını hak edip bu yasa uyarınca aylığı bağlanan, sigortalıların çalışmaya başlamaları halinde (tarımsal faaliyete bulunanlar hariç)  aylıklarının kesilmesi kabul edilmiştir. Ancak yaşlılık aylığı bağlandıktan sonra kendi adına bağımsız olarak çalışmak isteyenlerden yazılı istekte bulunanların aylıkları kesilmeksizin sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışmalarına olanak sağlanmıştır[2].

Ekim/2008 ayı başından itibaren Sosyal Sigortalar ve Genel sağlık Sigortası Yasası ile yürürlükten kaldırılan mevzuat hükümlerine göre, “iştirakçi veya sigortalı olanlar, vazife malûllüğü, malûllük ve yaşlılık veya emekli aylığı” alanların, yada yeni bağlanacakların ise, istekleri halinde aylıklarını kestirmeden sosyal güvenlik destek primi ödeyerek sigortalı olarak çalışabilmelerini olanak sağlanmıştır[3].

Sosyal Güvenlik Destek primine ilişkin uygulamaların bu iki ayrı mevzuat hükümlerine göre yapılan düzenlemeler dikkate alınarak değerlendirilmesi gerekmektedir.

II- İLK DEFA 01.05.2008 TARİHİNDEN İTİBAREN SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI YASASINA GÖRE SİGORTALI OLARAK İŞE BAŞLAYANLAR

Sigortalılıkları ilk defa 01.05.2008 tarihinden itibaren Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası uyarınca başlayan ve bu yasa uyarınca malûllük, vazife malûllüğü ve yaşlılık aylığı bağlanan sigortalıların, tarımsal faaliyetler dışında çalışmaları halinde aylıkları kesilmesi hükme bağlanmıştır.

Sosyal Sigortalar ve genel sağlık sigortası yasası sadece yaşlılık aylığı bağlanacak olanlardan, kendi adına bağımsız olarak çalınacakların, Kurumdan yazılı istekte bulunmaları halinde aylıkları kesilmeksizin sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışabilmelerine olanak sağlamıştır.

Görülüyor ki; Yasa, ilk sigortalılıkları 01.05.2008 tarihinden itibaren başlayan sigortalılara, malûllük, vazife malûllüğü ve yaşlılık aylıkları bağlandıktan sonra, tarımsal faaliyetleri hariç çalışmaları halinde aylıklarının kesilmesi esasını getirmiştir. Yasa yaşlılık aylığının kesilmemesi konusunda, birinin yazılı isteği bağlı olması kaydı ile iki istisna kabul etmiştir. Biri tarımsal faaliyet diğeri ise kendi adına bağımsız çalışmadır.

III- İLK SİGORTALILIKLARI 01.05.2008 TARİHİNDEN ÖNCE BAŞLAYANLAR

Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası ile Ekim/2008 tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılan, Sosyal Sigortalar, Bağ-kur ve TC Emekli Sandığı Yasaları uyarınca malûllük, vazife malûllüğü ve yaşlılık aylığı almakta olanlar ile bu yasalar hükümlerine göre aylıkları bağlanacak olanların ise önceki mevzuat hükümleri gereği aylıkları kesilmeksizin sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışmaları kabul edilmiştir[4].

Ancak yapılan düzenlemede, Ekim/2008 ayı başından itibaren avukat ve noterlerinde mesleklerine devam etmeleri halinde aylıklarının kesilmemesi için sosyal güvenlik destek primi ödemeleri zorunlu hale getirilmiştir.

Her ne kadar Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası Ekim/2008 ayı başından geçerli olarak yürürlüğe girmiş ise de Yasada, 01.05.2008 tarihinden itibaren sigortalı olacaklar yaşlılık aylığına ilişkin uygulamalar bakımından bu Yasaya tabi tutulmaları hükme bağlandığından, 01.05.2008 tarihinden itibaren ilk defa sigortalılıkları başlayacak olanlar sosyal güvenlik destek primi bakımından yeni hükümlere tabi olmaktadır

Sosyal sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Yasası’nda, önceki mevzuat hükümlerine göre malûllük, vazife malûllüğü ve yaşlılık aylığı almakta olanlar ile bu yasalara göre aylıkları bağlanacak olanların sosyal güvenlik destek primi ödemelerine ilişkin yapılan düzenlemede önemli bir farklılık daha getirilmiştir. Yapılan düzenlemede, malûllük, vazife malûllüğü ve yaşlılık aylığı almakta olanlar ile bu yasalara göre aylıkları bağlanacak olanlardan kendi adına bağımsız olarak çalışmaları halinde, “ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından alınacak belgelerle doğrulamak kaydıyla faaliyette bulunulmadığına ilişkin süreler hariç olmak üzere

çalışılan süreleri için, sosyal güvenlik destek primi” ödemeleri kabul edilmiştir.

Yasa, acık olarak önceki mevzuat hükümlerine göre malûllük, vazife malûllüğü ve yaşlılık aylığı alanların kendi adına bağımsız olarak çalışmaya başlamaları halinde işyerlerinin faaliyette olduğu süreler için sosyal güvenlik destek primi ödemelerini hükme bağlamıştır.

İşyerinin faaliyette olmadığı süreleri ilgili kamu kuruluşundan aldığı belge ile belgeleyen kişiden sosyal güvenlik destek primi kesilmeyecektir.

Nitekim Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü teşkilata gönderdiği Genel Yazı ile;

“1- Ticari kazanç veya serbest meslek kazançları nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar, bağlı oldukları vergi dairesinden alacakları gayri faal olduğuna ilişkin belgeleri Kurumumuza ibraz etmeleri halinde, belgede belirtilen tarihlerden itibaren sosyal güvenlik destek primi tescili sonlandırılacaktır. 

2- Şirket ortaklarının, ticari sicil memurluğundan şirket faaliyetine ilişkin belgeyi aldıktan sonra bağlı oldukları vergi dairesine müracaat ederek şirketin gayri faal olduğunu belgelemeleri gerekmektedir. Ticari sicil memurluğundan temin edilecek belgeye istinaden bağlı oldukları vergi dairesinden alacakları gayri fal olduğuna ilişkin belgeyi kurumumuza ibraz etmeleri halinde, belgede belirtilen tarihten itibaren şirket ortaklarının sosyal güvenlik destek primi tescilleri sonlandırılacaktır.

3- Yukarıda açıklanan şekilde sosyal güvenlik destek primi tescili sonlandırılanlardan yersiz olarak alınan sosyal güvenlik destek primi iade edilecektir.”[5]  hususları talimatlandırılmıştır.

IV- SONUÇ

Sosyal Sigortalar Ve Genel Sağlık Sigortası Yasası ile yapılan düzenlemede yasa koyucu, Ekim/2008 ayı başından önceki mevzuat hükümlerine göre, malûllük, vazife malûllüğü ve yaşlılık aylığı almakta iken kendi adına bağımsız olarak çalışanlardan, fiilen çalıştıkları süreler için sosyal güvenlik destek primi ödemelerini kabul etmiştir. İşyerleri tamamen kapanmamış olsa dahi fiilen faaliyeti yok ise, bunun ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından alınacak belge ile belgelenmesi halinde sosyal güvenlik destek primi ödemeyeceklerdir.

Yazar: Celal TOZAN*

E-Yaklaşım / Kasım 2015 / Sayı: 275

*    Türk-iş-Sosyal Güvenlik Danışmanı

[1] 1479 Sayılı Esnaf Ve Sanatkarlar Ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu Ek Md. 20

[2] 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel sağlık Sigortası Kanunu Md. 30

[3] 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel sağlık Sigortası Kanunu Geçici Md. 14

[4] 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel sağlık Sigortası Kanunu Geçici Md. 9

[5] Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı Sigorta Primleri Genel Müdürlüğünün,

 27.01.2015 tarih 516181 sayılı Genel Yazısı