I- GİRİŞ

Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP) belirli yaş, sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısı şartını yerine getirip emeklilik ve yaşlılık aylığı bağlanan sigortalıların yaşlılık aylığı kesilmeden (yaşlılık aylığı almaya devam edilerek) hizmet akdine tabi çalışmaları halinde işverenlerinden, kendi nam ve hesabına tabi çalışmaları halinde kendilerinden alınan primdir. Bu yazımızda Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı’nın Ocak 2015 tarihli genel yazısına istinaden emekli olduktan sonra aylıkları kesilmeden SGDP ödeyenlerin 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin (b) bendi kapsamında olan sigortalıların şirketlerinin gayri faal olması durumunda sosyal güvenlik destek primi kesilip kesilemeyeceğini anlatmaya çalışacağız.

II- SGDP PRİMİNİN ORANLARI NEDİR VE KİMLERDEN ALINIR?

İşverenler sigortalılara ödedikleri ücretten sigortalıya ilişkin SGDP hissesini kesip Kuruma bildirim yapmaktadırlar. 4/1-a (SSK) sigortalılarının yaşlılık aylıklarından SGDP kesilmemektedir. 2008 yılı Ekim ayı başından sonra emekli olup 4/1-a kapsamında çalışması olanlardan kısa vadeli sigorta prim oranına % 30 ilave edilerek SGDP alınır. 1.10.2008-31.8.2013 tarihleri arasında SGDP oranı %31,5 ile 36,5 arasında değişmekte olup, 2013 yılının Eylül ayı başı itibariyle bu oran %32 olacaktır. %30 oranındaki SGDP’nin 1/4’ü (%7,5) sigortalı, 3/4’ü (%22,5) işveren hissesi olup işveren kısa vadeli primini de ilave ederek Kuruma bildirim yapar. Yani prim ödeme yükümlüsü işverenlerdir. 2008 yılı Ekim ayı başından sonra yaşlılık ve emeklilik aylığı bağlanıp 4/1-b sigortalılığı (Bağ-Kur) çalışması olanların aylıklarından 2008 yılında %12, 2009 yılında %13, 2010 yılında %14 ve 2011 yılından itibaren de %15 oranında SGDP kesilmektedir.

SGDP uygulaması, kendi adına ve hesabına bağımsız çalışan sigortalılarımız yönünden, 1999 yılında 1479 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu’na eklenen Ek 20. madde ile getirilmiştir. Buna göre, 1479 sayılı Kanun’a tabi yaşlılık aylığı bağlananlardan, herhangi bir işverene hizmet akdi ile bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanların veya daha sonra çalışmaya başlayanların, sosyal yardım zammı dâhil tahakkuk eden aylıklarından, aylığın bağlandığı veya tekrar çalışmaya başlanıldığı tarihi takip eden aybaşından itibaren, çalışmalarının sona erdiği aya kadar %10 oranında SGDP kesileceği hükmü getirilmiştir.

Sosyal güvenlik kanunlarına göre (Mülga 506 ve Mülga 5434 sayılı Kanunlar) yaşlılık ve malûllük aylığı bağlananlardan, ticari kazanç veya serbest meslek kazancı dolayısıyla gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanların aylıklarından SGDP kesintisi yapılmak üzere 02.08.2003 tarihi itibariyle kapsama alınmışlardır. Buna göre, sosyal güvenlik kanunlarına göre yaşlılık ve malûllük aylığı bağlananlardan, ticari kazanç veya serbest meslek kazancı dolayısıyla gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanların çalışmaya başladıkları ayı takip eden aybaşından itibaren, çalışmalarının sona erdiği ay dâhil Mülga 1479 sayılı Kanun’un 50. maddesine göre belirlenen 12. gelir basamağının %10’u oranında SGDP ödeyeceklerdir.

SGDP oranı, 01.10.2008 tarihine kadar %10 olarak uygulanırken, 01.10.2008 – 31.12.2008 tarihleri arasında %12 olarak uygulanmış ve takip eden her yılın Ocak ayında bir puan artırılmıştır. Ancak bu oranın %15’i geçemeyeceğine ilişkin yasal düzenleme nedeniyle halen %15 olarak uygulanmaktadır. 5510 sayılı Kanun’un “Sosyal Güvenlik Destek Primine İlişkin Geçiş Hükümleri” başlıklı geçici 14. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde; “Bu Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayılanlardan, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından alınacak belgelerle doğrulamak kaydıyla faaliyette bulunulmadığına ilişkin süreler hariç olmak üzere çalışılan süreleri için, sosyal güvenlik destek primi oranı olarak bu Kanun’un 30. maddesinin üçüncü fıkrasının (b) bendinde belirtilen hükümler uygulanır.” hükmüne yer verilmiştir.

Gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefiyet kaydı devam ettiği halde gayri faal olduğunu belgeleyenlerden SGDP alınmaması gerektiği belirtilmektedir.

Buna göre, faaliyetlerinin olmadığını belgeleyen gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar ile şirket ortakları hakkında SGDP yönünden aşağıdaki şekilde işlem tesis edilecektir.

1- Ticarî kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar, bağlı oldukları vergi dairesinden alacakları gayri faal olunduğuna ilişkin belgeyi Kuruma ibraz etmeleri halinde, belgede belirtilen tarihten itibaren SGDP tescili sonlandırılacaktır.

2- Şirket ortaklarının, ticaret sicil memurluğundan şirketin faaliyetine ilişkin belgeyi aldıktan sonra bağlı oldukları vergi dairesine müracaat ederek şirketin gayri faal olduğunu belgelemeleri gerekmektedir. Ticaret sicil memurluğundan temin edilecek belgeye istinaden bağlı oldukları vergi dairesinden alacakları gayri faal olunduğuna ilişkin belgeyi Kuruma ibraz etmeleri halinde, belgede belirtilen tarihten itibaren şirket ortaklarının SGDP tescili sonlandırılacaktır. SGDP tescili sonlandırılanlardan yersiz tahsil edilen SGDP iade edilecektir.

III- KİMLERDEN SOSYAL GÜVENLİK DESTEK PRİMİ KESİLMEZ?

Kendi nam ve hesabına tarımsal faaliyette bulunup bu kapsamdaki çalışmaları nedeniyle emekli olanlarla, hizmet akdine tabi çalışması dolayısıyla, kendi nam ve hesabına bağımsız çalışan ya da devlet memuru olarak emekli olduktan sonra kendi nam ve hesabına tarımsal faaliyette bulunanların aylıkları kesilmez, bunlar hakkında SGDP hükümleri uygulanmaz.

Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçilerinden yaşlılık ve emekli aylığı alanlardan SGDP kesilmez. Bunlar hakkında işverenleri tarafından kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası primleri ödenir.

Cumhurbaşkanlığı’na seçilenler, dışarıdan Bakanlar Kurulu üyeliğine atananlar, yasama organı üyeliğine seçilenler, mahalli idareler seçimleri sonucuna göre görev alanlar, sadece toplantı veya huzur ücreti ya da hakkı ödenen görevleri yürütenler ile yönetim ve denetim kurulu üyeliği ücreti karşılığında görevlendirilenler, yaş haddini aşmamış olmaları kaydıyla her derece ve türdeki örgün ve yaygın eğitim kurumlarında ders ücreti karşılığı ders görevi verilenler, vakıf üniversitelerinde görev alanlar, özel kanunlarında emeklilik veya yaşlılık aylığı kesilmeksizin çalıştırılma veya görev yapma hakkı verilenlerden Cumhurbaşkanı tarafından atananlar, Başbakan tarafından atananlar, Bakanlar Kurulu kararı veya müşterek kararname ile atanan veya görevlendirilenler ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’nce yapılan seçimler sonucunda görev verilenler ile 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun 60. maddesinin (a) fıkrası uyarınca Yasama Organı üyeliğinin bitiminden sonra öğretim üyesi olarak atanmış olanlara SGDP hükümleri uygulanmaz.

IV- SONUÇ

Görüleceği üzere yaşlılık, emeklilik veya malûllük aylığı bağlandıktan sonra 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında çalışmaya başlanması nedeniyle sosyal güvenlik destek primi ödeme yükümlüsü olanlardan, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından alınacak belgelerle doğrulamak kaydıyla faaliyette bulunulmadığını belgeleyenlerin, bu sürelerde sosyal güvenlik destek primi ödeme yükümlüsü olmadığı anlaşılmaktadır. Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı’nın çıkarmış olduğu genel yazısına istinaden gayri faal olan şirketlerin, emeklilerden kesilen SGDP kesilmesine son verilmiştir. Ancak sadece emekliler için geçerli olup, sigortalıların işyerleri gayri faal de olsa sigortalılıkları devam etmektedir.

Yazar: Süleyman UZUNOĞLU*

Yaklaşım / Mart 2015 / Sayı: 267

*           Avcılar Sosyal Güvenlik Merkez Müdürü