6111 SAYILI KANUN’A GÖRE MATRAH ARTIRIMI, İNCELEMELERİN BİTİRİLMESİ VE HESAPLANAN VERGİLERİN MAHSUBUNDA TEREDDÜT DOĞURAN KONULAR(●)

I- GİRİŞ

6111 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun(1) yayımlanmış ve Kanun’un bazı alacakların yeniden yapılandırılmasına ilişkin hükümlerini içeren ikinci kısmı yayımı tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Bu yazıda Kanun’un matrah ve vergi artırımı ile ilgili hükümleri, sürmekte olan vergi incelemelerinde izlenecek yöntem ve tereddüt doğuran hükümleri bakımından değerlendirilecektir.

II- MATRAH ARTIRIMI KONUSUNDA YAPILAN DÜZENLEMELER

A- MATRAH ARTIRIMI İLE İLGİLİ DÜZENLEMELER

Matrah ve vergi artırımı konusunda 6111 sayılı Kanunla yapılan düzenlemeler temel yönleriyle aşağıda özetlenmiştir.

1- 6111 sayılı Kanun’un 6, 7, 8 ve 9. maddelerinde gelir vergisi, kurumlar vergisi, katma değer vergisi mükellefleri ile gelir veya kurumlar vergisi tevkifatı yapmakla sorumlu olanlar matrah ve vergi artırımı yapabilirler.

2- Matrah ve vergi artırımı 2006, 2007, 2008 ve 2009 takvim yılları için yapılabilir. Bu yıllara ilişkin vergi matrahlarının takdiri için takdir komisyonlarına sevk edilmiş ve/veya haklarında vergi incelemesine başlanılmış olan mükellefler de matrah ve vergi artırımından faydalanabilir.

3- Matrah ve vergi artırımı mükellefler tarafından 02.05.2011 tarihine kadar yapılacaktır.

4- Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri vermiş oldukları yıllık beyannamelerinde vergiye esas alınan matrahlarını, yıllara göre %30 ile %15 oranlarından ya da Kanunda belirlenen tutardan az olamayacak tutarda artıracaklardır. Katma değer vergisi mükellefleri ile gelir veya kurumlar vergisi tevkifatı yapmakla sorumlu olanlar da yukarıdaki düzenlemelere benzer nitelikte vergi artırımı yapabilirler. Mükellefler tarafından artırılan gelir ve kurumlar vergisi matrahları, % 20 ile %15 oranında vergilendirilecek, bu matrahlar üzerinden başka bir vergi ve fon ödenmeyecektir.

B- SÜRMEKTE OLAN VERGİ İNCELEMELER İLE İLGİLİ DÜZENLEMELER

Matrah ve vergi artırımı yapılması durumunda, sürmekte olan vergi incelemelerinde izlenecek yöntem konusunda 6111 sayılı Kanun’da yer alan düzenlemeler temel yönleriyle aşağıda özetlenmiştir.

1- Matrah ve vergi artırımı yapan mükellefler hakkında artırımda bulunulan yıllara ilişkin vergilendirme dönemleri ile ilgili olarak yıllık gelir ve kurumlar vergisi, katma değer vergisi ve gelir (stopaj) vergisi incelemesi ve bu yıllara ilişkin olarak bu vergi türleri için daha sonra başka bir tarhiyat yapılmayacaktır.

2- Bu Kanun’a göre matrah veya vergi artırımında bulunulması, bu Kanun’un yayımlandığı tarihten önce başlanılmış olan vergi incelemeleri ile takdir işlemlerine engel teşkil etmez. Ancak, artırımda bulunan mükellefler hakkında başlanılan vergi incelemeleri ve takdir işlemlerinin bu Kanun’un yayımlandığı tarihi izleyen ayın başından itibaren bir ay içerisinde sonuçlandırılarak ilgili vergi dairesine intikal ettirilmesi gereklidir. İncelemelerin bitirilmesi için son gün, 31.03.2011 tarihidir.

3- İncelemelerin 31.03.2011 tarihine kadar bitirilip, tarhiyat öneren raporların ilgili vergi dairesine intikal ettirilmemesi halinde, incelemelere devam edilmez.

4- İnceleme veya takdir sonucu tarhiyata konu matrah veya vergi farkı tespit edilmesi halinde, inceleme raporları ile takdir komisyonu kararlarının vergi dairesi kayıtlarına intikal ettiği tarihten önce artırımda bulunulmuş olması durumunda, inceleme ve takdir sonucu bulunan fark, bu Kanun’un 6, 7 ve 8. madde hükümleri ile birlikte değerlendirilir.

C- ÖDEME İLE İLGİLİ DÜZENLEMELER

Mükellefler tarafından artırımda bulunulan vergilerin ödenmesiyle ilgili düzenlemeler aşağıda kısaca belirtilmiştir.

1- Artırımda bulunulan vergiler, 31 Mayıs 2011 tarihine kadar tamamen ödenebileceği gibi, mükellefler tarafından istendiği takdirde Kanun’da belirtildiği gibi taksitler halinde de ödenebilir. Taksitle ödeme durumunda mükellefçe tercih edilen taksit seçeneğine göre ilgili katsayı uygulanacaktır.

2- Artırımda bulunulması nedeniyle hesaplanan vergilerin ödeme süresi içinde ödenmemesi halinde, ödenmesi gereken tarihten itibaren 6183 sayılı Kanun’un 51. maddesine göre belirlenen oranın bir kat fazlası oranda gecikme zammı uygulanmak kaydıyla takip ve tahsil edilecektir.

3- 6111 sayılı Kanun kapsamında matrah ve vergi artırımında bulunulması nedeniyle hesaplanan vergi tutarlarının süresinde ödenmemesi, artırım hükümlerinin ihlali anlamına gelmeyecek, mükellef matrah ve vergi artırımı yapmış olmanın hukuksal sonuçlarından yararlanacaktır.

III- DEĞERLENDİRME

A- MATRAH VE VERGİ ARTIRIMI YAPMAK İSTEYEN MÜKELLEF BAKIMINDAN

6111 sayılı Kanun’a göre gelir ve kurumlar vergisi matrahlarını artırmak ya da KDV ve muhtasar vergilerini artırmak isteyen mükelleflerin Kanun’un yayımından önce vergi incelemesine alınmış olmaları durumunda gerçekleşecek olan uygulama değişiklik gösterecektir.

1- Bu mükellefler, vergi incelemesine alınmış olsalar bile, artırımda bulunmak üzere 02.05.2011 tarihine kadar vergi dairelerine başvurabilirler.

2- Hakkında vergi incelemesi yapılmakta olan mükellefler 31.03.2011 tarihinden önce artırımda bulundukları takdirde, inceleme ya da takdir sonucu 31.03.2011 tarihinden önce tarh edilen matrah ile mükelleflerin yaptıkları artırım karşılaştırılacaktır. Mükellef tarafından artırılan matrah veya vergi, inceleme ya da takdir sonucu hesaplanan matrah veya vergiden fazla ya da eşit ise, inceleme veya takdir sonucuna göre bir tarhiyat yapılmayacaktır.

3- İnceleme ya da takdir sonucu 31.03.2011 tarihinden önce tarh edilen matrah farkı veya vergiden artırılan matrah veya verginin mahsubun­dan sonra tarhı gerekecek bir tutar bulunması halinde, mükellefler bu tutarla ilgili olarak 6111 sayılı Kanun’un 4. maddesinde yer alan ve ‘inceleme ve tarhiyat safhasında bulunan vergiler’ hakkında getirilmiş olan hükümlerden yararlanabilirler. Bu şekilde tarh edilecek vergilerin % 50’si ile bu tutar üzerinden hesaplanacak olan TEFE/ÜFE tutarı ve Kanun’un yayım tarihinden dava açma süresinin sonuna kadar hesaplanacak gecikme faizi tutarı, ihbarnamenin tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içerisinde yazılı baş­vuruda bulunulmak ve ilk taksit ihbarnamenin tebliğini izleyen aydan başlamak üzere ikişer aylık dönemler halinde altı eşit taksitte ödenebilecektir. Bu durumda, vergi aslının % 50’sinin, bu vergilere 6111 sayılı Kanun’un yayımlandığı tarihe kadar uygulanan gecikme faizinin ve vergi aslına bağlı cezaların tamamının tahsilinden vazgeçilecektir.

4- Kanun’da açık bir düzenleme olmamakla birlikte Kanun’a ilişkin yayınlanan tebliğde, 31.03.2011 tarihinden önce matrah ve vergi artırımında bulunmuş olmakla birlikte artırımın vergi inceleme raporları ve takdir komisyonu kararlarının vergi dairesi kayıtlarına intikal ettiği tarihten sonra yapıldığı duruma ilişkin bir açıklama bulunmaktadır. Tebliğ’e göre, bu durumda artırıma göre hesaplanan vergi, vergi dairesi tarafından tarh edilecek vergiden mahsup edilmeyecektir. Bu durumda tebliğe göre mahsup yapılmamasının mükellefler tarafından ihtilaf konusu yapılabileceği düşünülmektedir.

5- 31.03.2011 tarihinden önce vergi incelemesi ya da takdir sonuçlarının vergi dairesi kayıtlarına intikal etmesi, ancak mükelleflerin bu tarihten sonra (02.05.2011 tarihine kadar) matrah veya vergi artırımı için başvurmaları durumuna ilişkin olarak da hem Kanun’da hem de ilgili Tebliğ’de bir açıklık bulunmamaktadır. Bu durumda, artırıma göre hesaplanan vergi ile vergi dairesi tarafından tarh edilecek verginin karşılaştırılarak mahsup uygulaması yapılmamasının da aynı şekilde mükellefler tarafından ihtilaf konusu yapılabileceği düşünülmektedir.

6- Matrah veya vergi artırımından yararlanmak üzere başvuru yapılmakla birlikte ödemelerin süresinde yapılmaması ya da eksik yapılması durumunda ödenmeyen tutar, 6183 sayılı Kanun’un 51. maddesine göre iki kat gecikme zammı uygulanmak kaydıyla takip ve tahsil edilecektir.

7- Matrah veya vergi artırımına göre hesaplanan ver­gilerin ödenmemesi ya da geç ödenmesi, matrah ve vergi artırımı hükümlerinden yararlanmayı engellememektedir. Ödemelerini süresinde yapamayan mükelleflerin matrah ve vergi artırımında bulundukları vergi dönemlerine ilişkin olarak bu vergi türleri için daha sonra başka bir tarhiyat yapılmayacaktır. Bir başka anlatımla, artırımında bulunulan vergi türleri ve dönemleri bakımından bir vergi incelemesi yapılmayacaktır.

8- Vergi inceleme elemanı tarafından incelenen mükellef için 6183 sayılı Kanun’a göre ihtiyati tahakkuk işlemi yapılması istenmiş ve vergi dairesi tarafından yapılmışsa, mükellefin matrah artırımından faydalanıp faydalanmayacağı konusunda 6111 sayılı Kanun ve ilgili Tebliğ’de bir düzenleme bulunmamaktadır. Kanaatimizce, ihtiyati tahakkukun idari bir tedbir işlemi olması ve vergi incelemesinin sürmekte olması da dikkate alındığında mükellefin matrah artırımında bulunması durumunda ihtiyati olarak tahakkuk ettirilen verginin terkin edilmesi gerekecektir.

B- VERGİ İNCELEME ELEMANI BAKIMINDAN

6111 sayılı Kanun’un yayımından önce başlanmış ve henüz sonuçlanmamış vergi incelemeleri bakımından mükelleflerin matrah ve vergi artırımında bulunmak istemeleri durumunda vergi inceleme elemanları tarafından yapılacak aşağıdaki gibi uygulama yapılması gerektiği düşünülmektedir.

1- Mükelleflerin matrah ve vergi artırımında bulunmak istemeleri durumunda inceleme elemanlarının vergi incelemesini 31 Mart 2011 tarihine kadar sonuçlandır­ması ve inceleme raporlarının vergi dairesi kayıtlarına bu tarihe kadar intikal ettirilmesi gerekmektedir. 6111 sayılı Kanun 25.02.2011 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanmış olduğuna göre, sürmekte olan vergi incelemeleri ve takdir işlemlerinin sonuçlandırılması için 35 takvim günü (25 iş günü) bulunmaktadır.

2- 6111 sayılı Kanun’un yayımlandığı tarihten önce haklarında vergi ince­lemesi veya takdir işlemlerine başlanılmış mükelleflerin 2 Mayıs 2011 tarihi­ne (bu tarih dahil) kadar matrah veya vergi artırımında bulunmaları halinde; devam eden vergi inceleme ve takdir işlemlerinin 31.03.2011 tarihinden sonra bitirilmesi durumunda söz konusu vergi inceleme veya takdir işlemleri ile ilgi­li mükellef nezdinde hiçbir işlem yapılmayacaktır.

3- Mükellef tarafından matrah ve vergi artırımı yapılmadığı takdirde 6111 sayılı Kanun’un kapsadığı dönemlere ilişkin olarak, Kanun’un yayım tarihinde ya da bu tarih­ten sonra (31.03.2011 tarihinden önce) vergi dairesi kayıtlarına intikal eden takdir komisyonu kararları ve vergi inceleme raporları üzerine gerekli tarh ve tebliğ işlemleri yapılacaktır. Mükellefler, bu tarhiyatla ilgili 6111 sayılı Kanun’un diğer maddeleriyle getirilen ödeme kolaylıklarından yararlanabilirler.

4- 213 sayılı VUK’un 6009 sayılı Kanunla değişik 140. maddesiyle vergi inceleme süreci değişmiş, inceleme raporlarının rapor değerlendirme komisyonları ve merkezi rapor değerlendirme komisyonu tarafından okumaya tabi tutulması ve bundan sonra işleme konulmak üzere bağlı oldukları birime tevdi etmeleri şeklinde uzun süreç gerektiren bir yöntemin uygulaması başlamıştır. Bu düzenlemelere göre bir vergi incelemesinin bitirilmesi, her biri belli sürelerin kullanılmasını gerektiren birçok işlemin yerine getirilmesini gerektirmektedir. 6009 sayılı Kanunla değişmeden önceki düzenlemelere göre gerçekleştirilen incelemelerde 35 gün içerisinde raporun sonuçlandırılması mümkün iken, 6009 sayılı Kanun’dan sonra değişen inceleme sürecine ilişkin yönetmeliklerle belirlenen işlemlerin gerektirdiği süreler işlemlerin kısa sürede sonuçlandırılmasını zorlaştırmaktadır. Bu durumda, açıkça belirtmek gerekirse ancak rapor yazımına hazır olunan vergi incelemeleri bu süreler içerisinde tamamlanabilecek, henüz rapor yazma aşamasına gelinmemiş olan incelemeler ise 35 gün içerisinde sonuçlandırılamayacaktır.

5- Vergi incelemesi yapanlar, 31.03.2011 tarihine gelindiğinde henüz bitirmemiş oldukları vergi incelemesi bulunduğu takdirde, mükelleflerin matrah ve vergi indirimi yapıp yapmadıklarını vergi dairesinden öğrenerek gelen bilgiye göre hareket edeceklerdir. Mükelleflerin incelenen vergi ve dönemle ilgili matrah ve vergi artırımı yaptığının öğrenilmesi durumunda, yapılmakta olan vergi incelemesi sona erdirilecek ve mükellefin alınmış olan defter ve belgeleri iade edilecektir.

6- Mükelleflerin incelenen vergi ve dönemle ilgili matrah ve vergi artırımı yapmadığının öğrenilmesi durumunda, yapılmakta olan vergi incelemesine devam edilecektir. Ancak, mükelleflerin matrah ve vergi artırımı yapmak için 02.05.2011 tarihine kadar başvurma süreleri olduğu dikkate alındığında, bu tarihten önce incelemenin sonuçlandırılması ancak mükellefin de artırımda bulunması durumunda yapılan incelemenin hiçbir sonuç getirmeyeceği ve incelemeye dayanarak bir tarhiyat yapılamayacağı da unutulmamalıdır.

7- Vergi incelemesinin 02.05.2011 tarihinden sonra bitirilmesi ve mükelleflerin artırımda bulunmamış olması durumunda ise, mükellefin artırımda bulunma süresi sona ermiş olduğu için vergi dairesine bu tarihten sonra gönderilen inceleme raporları gereğince gerekli tarhiyat yapılabilecektir.

IV- SONUÇ VE ÖNERİ

6111 sayılı Kanun’un matrah ve vergi artırımı ile vergi incelemelerine ilişkin hükümlerinin VUK’un 6009 sayılı Kanunla değişik 140. maddesinde yer alan hükümlerle birlikte değerlendirilmesi sonucunda,

1- Mükelleflere tanınan matrah veya vergi ar­tırımı imkanından yararlanma için başvuruda bulunma süresi olan 25 Şubat 2011 – 2 Mayıs 2011 tarih aralığı ile matrah veya vergi artırımı yapılması halinde sürmekte olan vergi incelemelerinin bitirilmesi için tanınan süre olan 25 Şubat 2011 – 31 Mart 2011 tarih aralığı arasında tutarsızlık bulunduğu görülmektedir.

2- Özellikle mükelleflerin 31 Mart 2011 tarihinden sonra matrah veya vergi artırımı yapmaları durumunda henüz sürmekte olan incele­melerin bitirilip bitirilmeyeceği ve vergi incelemesine dayanarak bir tarhiyat istenip istenmeyeceği konusunda tereddütler bulunmaktadır.

3- Ayrıca, ilgili Tebliğ’de yer alan mükelleflerin vergi inceleme raporlarının vergi dairesi kayıtlarına girmesinden sonra matrah ve vergi artırımı yapmaları durumunda hesaplanan matrah ve vergilerin karşılaştırılmayacağına yönelik açıklamanın da bir başka tereddüt doğuran konu olduğu ve bu konunun vergi idaresi ile mükellef arasında ihtilafa neden olabilecektir.

4- Hakkında ihtiyati tahakkuk yapılmış ancak vergi incelemesi sona ermemiş olan mükelleflerin de matrah artırımında bulunabilecekleri ve bu durumda ihtiyati tahakkuk tutarının terkin edilmesi gerektiği konusunun da idare tarafından açıklığa kavuşturulması gereklidir.

Yukarıda işaret edilen konuların açıklığa kavuşturulmasının gerektiği düşünülmektedir.

 

Yazar:Tayfun ŞAHİN*

Yaklaşım / Mayıs 2011 / Sayı: 221